Hoeveel boeken hebben een niet-witte hoofdpersoon?

UPDATE 7-11-2017: als ik een nieuw boek heb gelezen met een niet-witte hoofdpersoon zal ik die hier toevoegen. De cijfers werk ik niet direct bij. Omdat ik nu let op de huidskleur van de personages in het boek, en niet alleen op de namen, levert dat meer boeken op dan in het oorspronkelijke onderzoek.

2009

• Waar is thuis? / Netty van Kaathoven (Delubas, 7+)

2012

• Bottenjacht / Fabien van Kempen (Delubas, 9+)

2016

• Het Ministerie van Oplossingen / Sanne Rooseboom (Van Goor, 9+)

2017

• Niet thuis / Jacques Vriens (Van Holkema & Warendorf, 9+)
• Piratenzoon / Rob Ruggenberg (Querido, 12+)
• Operatie Pisang / Jozua Douglas (De Fontein, 9+)
• De niet zo enge buurman / Manon Sikkel (Luitingh-Sijthoff, 7+)
• Tori / Brian Elstak m.m.v. Karin Amatmoekrim (Dasmag, 9+)
• Dertiendagh / Maria Postema & Maarten Bruns (Leopold, 13+)
• Oppassen / Selma Noort (Leopold, 11+)
• De brieven van Mia / Astrid Sy (ROSE Stories ; Oxfam Novib, 12+)
• De witte stip / Gerard van Gemert (Clavis, 10+)
• Het raadsel van de papegaaien / Renate Mamber (De Vier Windstreken, 10+)
• Mission impossible / Caja Cazemier (Ploegsma, 13+)
• Een stip aan het einde van de wereld / Femmie van Santen (Callenbach, 12+)
• De salto sultan / Corien Oranje (Columbus, 9+)

2018

• De reis van Syntax Bosselman : verhalen over de slavernij / Arend van Dam (Van Holkema & Warendorf, 10+)
• De rode bal / Gerard van Gemert (Clavis, 10+)
• Het Ministerie van Oplossingen en de verdwenen Van Gogh / Sanne Rooseboom (Van Goor, 9+)
• Jij en ik : verhalen over vriendschap en vluchtelingen (Lemniscaat, 10+)
• Film gekaapt! / Floortje Zwigtman (Zwijsen, 10+)
• Justins rivaal / Lydia Rood (Leopold, 10+)
• Timo en de oppasninja gaan nog even op vakantie / Lisa Boersen (Gottmer, 9+)
• De eilandenruzie / Jozua Douglas (CPNB, 9+)
• Katvis / Tjibbe Veldkamp (Querido, 12+)
• De kikkerbilletjes van de koning en andere sprookjes / Janneke Schotveld (Van Holkema & Warendorf, 8+)
• Dummie de mummie en de schat van Sohorro / Tosca Menten (Van Goor, 9+)

UPDATE 22-10-2017: eerder deze week publiceerde ik hier een lijst met boeken met niet-witte hoofdpersonen. Ik concludeerde toen dat 3,7% van de kinderboeken voor kinderen tot en met 12 jaar, die verschenen zijn sinds 2010, een niet-witte hoofdpersoon hebben. Maar er blijkt iets fout te zijn gegaan in mijn tellingen. Helaas kan ik niet meer reconstrueren wat er fout is gegaan. Vermoedelijk is er iets mis gegaan in de selectie.

Daarom heb ik alles helemaal opnieuw gedaan, en mijn onderzoek zelfs wat verder uitgebreid. Ik ben nog twee jaar verder teruggegaan in de tijd, en heb ook de boeken voor jongeren tot en met 15 jaar meegenomen.

7,3% van de kinderboeken heeft een niet-witte hoofdpersoon. Ik las 1382 kinder- en jeugdboeken, die geschreven zijn door een Nederlander, en uitgegeven zijn sinds 2008. Daarvan hadden er 101 een niet-witte hoofdpersoon. Dus ongeveer 1 op 14 boeken heeft een niet-witte hoofdpersoon.

Volgens het CBS waren er op 1 januari 2017 in Nederland bijna 490.000 kinderen tot en met 15 jaar met een niet-westerse migratieachtergrond. Die leeftijdsgroep telde in totaal bijna 2.800.000 kinderen. Dat betekent dat niet-westerse kinderen van die leeftijd 17,6% uitmaken van de hele groep. Iets meer dan 1 op 6 dus.

Dat betekent dat het aantal niet-blanke hoofdpersonen in kinderboeken ongeveer 2,5 keer kleiner is dan je op grond van het Nederlandse gemiddelde zou mogen verwachten.

Hoe betrouwbaar zijn deze cijfers?

En dan bedoel ik natuurlijk de cijfers over de kinderboeken. Die van het CBS kloppen vast.

• Het is een ruwe schatting, geen wetenschappelijk verantwoord onderzoek. Bij alle 1382 boeken heb ik snel gekeken of de hoofdpersoon een niet-westerse voor- of achternaam had. Daar kunnen boeken doorheen geglipt zijn. Bij twijfel keek ik ook naar het omslag.
• Zijn de boeken die ik lees wel representatief voor wat er in totaal verschijnt? Ik probeer een dwarsdoorsnee van wat er verschijnt te lezen, met nadruk op de grotere uitgevers. Ook gaat mijn voorkeur uit naar de boeken die wat minder doorsnee zijn. Juist omdat er zo weinig zijn, ben ik daardoor waarschijnlijk eerder geneigd een boek met een niet-witte hoofdpersoon te lezen. De 7,3% zou daarom wat te hoog kunnen zijn.
• Het zou kunnen dat er bij kleinere uitgevers meer boeken verschijnen met niet-witte hoofdpersonen. Maar bijvoorbeeld Tori en No kwik in ons bos, die recent bij kleinere uitgevers zijn verschenen, staan op mijn verlanglijst. Dus ik denk dat het meevalt.
• Een deel van de boeken heeft niet-menselijke wezens als hoofdpersoon, daar is wit/niet-wit vaak niet relevant. Ik heb daar geen rekening mee gehouden. Het percentage ‘niet-witte hoofdpersonen in kinderboeken met een menselijke hoofdpersoon’ zal daarom hoger liggen dan 7,3%.

Wat valt op?

• De lijst hieronder komt niet helemaal overeen met de definitie van ‘persoon met een niet-westerse migratieachtergrond’ van het CBS. In de lijst staan ook boeken met hoofdpersonen uit Italië, Griekenland, Japan, Indonesië, en oorspronkelijke inwoners van de Verenigde Staten, Groenland en Nieuw-Zeeland.
• De grootste groepen kinderen met een niet-westerse migratieachtergrond in Nederland zijn mensen met een achtergrond in Turkije, Marokko, de Antillen, en Suriname. Bij lang niet alle boeken kun je nagaan uit welk land een kind afkomstig is, maar mijn indruk is dat er relatief veel boeken met kinderen uit Azië en Afrika in de lijst staan.
• Veel niet-witte hoofdpersonen zijn hoofdpersoon samen met hoofdpersonen die wel wit zijn. Het aantal boeken met alleen maar niet-witte hoofdpersonen is beperkt.

De lijst

Dit zijn de 101 boeken. Verschenen sinds 2008, van een Nederlandse schrijver. Dit is uitdrukkelijk niet een complete lijst met alle kinderboeken met een niet-witte hoofdpersoon die de afgelopen 10 jaar verschenen zijn! Het is een selectie, puur gebaseerd op wat ik gelezen heb.

2008

• De gelukvinder / Edward van de Vendel & Anoush Elman (Querido, 14+)
• Angels : als, dan, niet… / Syl van Duyn (Van Goor, 15+)
• Echte helden zwijgen niet / Arend van Dam (Van Holkema & Warendorf, 10+)
• Belly B op tournee / Mirjam Oldenhave (Ploegsma, 11+)
• De Zielensluiper / Mina Witteman (Van Goor, 12+)
• Eerwraak / Helen Vreeswijk (Manteau, 14+)
• Ramiro, kindsoldaat / Ineke Holtwijk (Lemniscaat, 14+)
• De verdwenen diamanten / Karlijn Stoffels (Querido, 10+)
• Bad boys for life! / Vrank Post (Manteau, 14+)

2009

• Geen probleem met Fixit! / Mirjam Oldenhave (Ploegsma, 8+)
• Hou van mij / Corien Botman & Yasmine van Leur (Querido, 15+)
• Manhatan / Rob Ruggenberg (Querido, 13+)
• Landjepik / Derk Visser (Nieuw Amsterdam, 14+)
• Onweer / Anna Woltz (Leopold, 11+)
• Echte helden willen scoren / Arend van Dam (Van Holkema & Warendorf, 10+)
• Een bewijs van liefde / Door van der Wiele (Van Gennep, 14+)
• Moordjongens / Ginny Mooy (Manteau, 14+)
• Het verdwenen verhaal / Bies van Ede (Pimento ; Teleac, 9+)
• Achter tralies / Anne Marie van Cappelle (Holland, 14+)
• De ontvoerde prins / Karlijn Stoffels (Querido, 10+)
• Kapot! / Vrank Post (Manteau, 15+)

2010

• Een overdosis girlpower / Loes Hazelaar (Lannoo, 13+)
• Latino King / Bibi Dumon Ta & Castelk (Querido, 14+)
• Dissus / Simon van der Geest (Querido, 9+)
• De dropbom / Corien Oranje (Columbus, 10+)
• Verdwijnkind / Bies van Ede (Pimento, 10+)
• Supercito, voetbalschoenen en sms-alarm / Gonneke Huizing (Holland, 10+)
• Twee meisjes en het geluk / Inez van Loon (Clavis, 12+)
• De juf die buiten spelen als huiswerk opgaf / Rien Broere (Clavis, 9+)
• Papegaaien liegen niet / Lydia Rood (Leopold, 10+)
• Miss Dakloos / Lydia Rood & Jojo Matthews (Querido, 15+)

2011

• Mikis de ezeljongen / Bibi Dumon Tak (Querido, 8+)
• Verliefd XXL / Els Ruiters (Ploegsma, 11+)
• Mijn opa de bankrover / Sjoerd Kuyper (Lemniscaat, 8+)
• Paniek in de Nachtfabriek / Niels Rood (Van Holkema & Warendorf, 10+)
• JoJo het slangenmeisje / Annemarie van Haeringen (Leopold, 4+)
• Sonnie Boem! / Marieke van Ditshuizen (Leopold, 4+)
• Feest! / Lydia Rood (Leopold, 15+)
• Hotel Tussentijd / Lisa Boersen (Gottmer, 9+)
• Brugklasproof, dropkicks en topvoetbal / Gonneke Huizing (Holland, 10+)
• De bende van Gnossos / Janneke Schotveld (Van Holkema & Warendorf, 9+)
• Geluksvogels en flierefluitjes / Lizzy van Pelt (Christofoor, 8+)
• IJsbarbaar / Rob Ruggenberg (Querido, 12+)
• De sombrero van Diego / Gerard van Gemert (Clavis, 4+)

2012

• Prinses Arabella en de oppas / Mylo Freeman (De Eenhoorn, 4+)
• Gevaar aan De Waterkant / Peter Vervloed (Zwijsen, 9+)
• Lief weerwolfdagboek / Paul van Loon (Leopold, 8+)
• Vioolmeisje / Leny van Grootel (Holland, 10+)
• Kids Factor / Wieke van Oordt (Leopold, 8+)
• Meegenomen / Yvonne Vlugt (Holland, 12+)
• Het hanengevecht / Hans Hagen (Querido, 9+)
• Vals beschuldigd / Annemiek Neefjes (Leopold, 8+)
• Vergeetman / Bies van Ede (Pimento, 10+)
• Gif! / Theo Engelen & Marloes Schoonheim (Leopold, 12+)
• Op de Noordpool! / Marco Kunst (Zwijsen, 9+)
• Nachtruiter / Jacqueline Epskamp (Holland, 10+)
• nl / Marcel van Driel (De Fontein, 12+)
• Roofoverval / Els Rooijers (Zwijsen, 9+)
• Het Suikerfeest van Sami / Gerard van Gemert (Clavis, 4+)

2013

• De castraat / Joyce Pool (Lemniscaat, 15+)
• Donderkat vs kettingzaag / Thijs Goverde (Holland, 10+)
• Die dag in augustus / Rindert Kromhout (Leopold, 10+)
• Troep / Ilse Bos (Lemniscaat, 9+)
• F-side story / Hans Kuyper (Leopold, 9+)
• Naar Afrika! / Marco Kunst (Zwijsen, 9+)
• De Nolympische Spelen / Marco Kunst (Zwijsen, 9+)
• Het verdwenen geweer / Anneriek van Heugten (Clavis, 9+)
• De boogschutter van Hirado / Rob Ruggenberg (Querido, 12+)
• De roze rapper / Mirjam Oldenhave (Ploegsma, 9+)
• De b@nd grijpt in / Joep van Deudekom (Leopold, 10+)
• H5N1 terreur / Els Rooijers (Zwijsen, 9+)

2014

• Dwars door de storm / Martine Letterie & Karlijn Stoffels (Leopold, 10+)
• Het geheim van de liegschool / Marly van Otterloo (Leopold, 8+)
• Rafels van Rio / Gijs Wanders (Lemniscaat, 13+)
• Grote gedachten / Janny van der Molen (Ploegsma, 12+)
• Donderkat op de vlucht / Thijs Goverde (Holland, 10+)
• De duik / Sjoerd Kuyper (Lemniscaat, 10+)
• Ali’s oorlog / Lydia Rood (Leopold, 10+)

2015

• Mama mia maffia / Marjon Hoffman (Ploegsma, 9+)
• Het geheim van het zwarte zonlicht / Wieke van Oordt, Vere Spijker, Jorik Schaudt (Leopold, 8+)
• De bende van Adlan / Margaretha van Andel (Kluitman, 9+)
• Donderkat : game over! / Thijs Goverde (Holland, 10+)
• De gruwelijke generaal / Jozua Douglas (De Fontein, 9+)
• Haaieneiland / Rob Ruggenberg (Querido, 12+)
• Mijn opa de trekvogel / Liesbet Ruben (Tropenmuseum; Querido, 10+)
• De kristallen sleutel / Manon Spierenburg (Luitingh-Sijthoff, 12+)

2016

• Nieuwe voetbalschoenen voor Lynn / Pieter Feller & Tiny Fisscher (Luitingh-Sijthoff, 9+)
• Yuna’s maan / Hans Hagen (Querido, 10+)
• Xinia’s wraak / Lydia Rood (Leopold, 10+)
• Mei-Lan en het geheim van snackbar De Belg / Jacques Vriens (Van Holkema & Warendorf, 9+)
• Flamenco meets flowerpower / Simone Arts (Holland, 10+)
• Eilanddagen / Gideon Samson (Leopold, 12+)
• Ik ben Miran / Anne-Marieke Samson (Ploegsma, 7+)
• Costa Banana / Jozua Douglas (De Fontein, 9+)
• Wie is er bang voor de voetbalzombies? / Simon van der Geest (Querido, 7+)
• De ring van koning Salomo / Lida Dijkstra (Luitingh-Sijthoff, 10+)

2017

• Ademloos / Gerard van Gemert (Clavis, 10+)
• Expeditie Toi Moko / Fedor de Beer (Van Goor, 10+)
• Dit is voor jou / Sanne te Loo (Lemniscaat, 4+)
• Timo en de oppasninja krijgen koninklijk bezoek / Lisa Boersen (Gottmer, 9+)
• De vlucht van Omid / Lysette van Geel (Moon, 9+)
• Bloedzusters / Annejoke Smids (Ploegsma, 13+)

PS: de Werkgroep Caraïbische Letteren stelde een lijst samen met Caraïbische kinderboeken. Mijn eerste indruk is dat er wel veel oudere boeken op staan.