Wat vind je de mooiste ABC-boeken?

Marie Antoinette vroeg: “Welk (Nederlands) ABC-boek vind jij het mooist/best?”

Al snel bleek dat we bij ABC-boeken een verschillend beeld hebben. Voor mij zijn het boeken waarbij zaken op alfabetische volgorde worden behandeld, waarbij de letters zelf ook een rol kunnen spelen. Voor Marie Antoinette zijn het boeken waarin vooral in beeld een invulling wordt gegeven aan alle letters van het alfabet, eventueel aangevuld met wat tekst.

Zelf houd ik vooral van verhalen met inhoud in tekst, dus boeken zoals Marie Antoinette die bedoelt, lees ik nauwelijks. Toch kan ik wel een top-vijf van fijne boeken noemen die je met wat goede wil ABC-boeken kunt noemen.

5. A is een aapje
Om nostalgische redenen. Het gele kartonboek, met illustraties van Rie Cramer, is waarschijnlijk het eerste ABC-boek dat ik leerde kennen.

4. Van ansjovis tot zwijntje
Gedichten door Ted van Lieshout, illustraties van Sieb Posthuma. Zesentwintig dieren passeren de revue.

3. Mooi boek
Joke van Leeuwen presenteert verschillende alfabetten, met grapjes, tekeningen en raadsels.

2. Alle kinderen
Het echtpaar Anke en Martin Kuhl illustreerde en schreef dit boek over 26 kinderen bij wie het allemaal heel erg mis gaat.

1. ABC Dragt
Joukje Akveld en Annemarie Terhell presenteren allerlei wetenswaardigheden over Tonke Dragt, op alfabetische volgorde en verder lekker chaotisch door elkaar.

Hoeveel boeken hebben een niet-witte hoofdpersoon?

UPDATE 7-11-2017: als ik een nieuw boek heb gelezen met een niet-witte hoofdpersoon zal ik die hier toevoegen. De cijfers werk ik niet direct bij. Omdat ik nu let op de huidskleur van de personages in het boek, en niet alleen op de namen, levert dat meer boeken op dan in het oorspronkelijke onderzoek.

2009

  • Waar is thuis? / Netty van Kaathoven (Delubas, 7+)

2012

  • Bottenjacht / Fabien van Kempen (Delubas, 9+)

2016

  • Het Ministerie van Oplossingen / Sanne Rooseboom (Van Goor, 9+)

2017

  • Niet thuis / Jacques Vriens (Van Holkema & Warendorf, 9+)
  • Piratenzoon / Rob Ruggenberg (Querido, 12+)
  • Operatie Pisang / Jozua Douglas (De Fontein, 9+)
  • De niet zo enge buurman / Manon Sikkel (Luitingh-Sijthoff, 7+)
  • Tori / Brian Elstak m.m.v. Karin Amatmoekrim (Dasmag, 9+)
  • Dertiendagh / Maria Postema & Maarten Bruns (Leopold, 13+)
  • Oppassen / Selma Noort (Leopold, 11+)
  • De brieven van Mia / Astrid Sy (ROSE Stories ; Oxfam Novib, 12+)
  • De witte stip / Gerard van Gemert (Clavis, 10+)
  • Het raadsel van de papegaaien / Renate Mamber (De Vier Windstreken, 10+)
  • Mission impossible / Caja Cazemier (Ploegsma, 13+)
  • Een stip aan het einde van de wereld / Femmie van Santen (Callenbach, 12+)
  • De salto sultan / Corien Oranje (Columbus, 9+)

2018

  • De reis van Syntax Bosselman : verhalen over de slavernij / Arend van Dam (Van Holkema & Warendorf, 10+)
  • De rode bal / Gerard van Gemert (Clavis, 10+)
  • Het Ministerie van Oplossingen en de verdwenen Van Gogh / Sanne Rooseboom (Van Goor, 9+)
  • Jij en ik : verhalen over vriendschap en vluchtelingen (Lemniscaat, 10+)
  • Film gekaapt! / Floortje Zwigtman (Zwijsen, 10+)
  • Justins rivaal / Lydia Rood (Leopold, 10+)
  • Timo en de oppasninja gaan nog even op vakantie / Lisa Boersen (Gottmer, 9+)
  • De eilandenruzie / Jozua Douglas (CPNB, 9+)
  • Katvis / Tjibbe Veldkamp (Querido, 12+)
  • De kikkerbilletjes van de koning en andere sprookjes / Janneke Schotveld (Van Holkema & Warendorf, 8+)
  • Dummie de mummie en de schat van Sohorro / Tosca Menten (Van Goor, 9+)

UPDATE 22-10-2017: eerder deze week publiceerde ik hier een lijst met boeken met niet-witte hoofdpersonen. Ik concludeerde toen dat 3,7% van de kinderboeken voor kinderen tot en met 12 jaar, die verschenen zijn sinds 2010, een niet-witte hoofdpersoon hebben. Maar er blijkt iets fout te zijn gegaan in mijn tellingen. Helaas kan ik niet meer reconstrueren wat er fout is gegaan. Vermoedelijk is er iets mis gegaan in de selectie.

Daarom heb ik alles helemaal opnieuw gedaan, en mijn onderzoek zelfs wat verder uitgebreid. Ik ben nog twee jaar verder teruggegaan in de tijd, en heb ook de boeken voor jongeren tot en met 15 jaar meegenomen.

7,3% van de kinderboeken heeft een niet-witte hoofdpersoon. Ik las 1382 kinder- en jeugdboeken, die geschreven zijn door een Nederlander, en uitgegeven zijn sinds 2008. Daarvan hadden er 101 een niet-witte hoofdpersoon. Dus ongeveer 1 op 14 boeken heeft een niet-witte hoofdpersoon.

Volgens het CBS waren er op 1 januari 2017 in Nederland bijna 490.000 kinderen tot en met 15 jaar met een niet-westerse migratieachtergrond. Die leeftijdsgroep telde in totaal bijna 2.800.000 kinderen. Dat betekent dat niet-westerse kinderen van die leeftijd 17,6% uitmaken van de hele groep. Iets meer dan 1 op 6 dus.

Dat betekent dat het aantal niet-blanke hoofdpersonen in kinderboeken ongeveer 2,5 keer kleiner is dan je op grond van het Nederlandse gemiddelde zou mogen verwachten.

Hoe betrouwbaar zijn deze cijfers?

En dan bedoel ik natuurlijk de cijfers over de kinderboeken. Die van het CBS kloppen vast.

  • Het is een ruwe schatting, geen wetenschappelijk verantwoord onderzoek. Bij alle 1382 boeken heb ik snel gekeken of de hoofdpersoon een niet-westerse voor- of achternaam had. Daar kunnen boeken doorheen geglipt zijn. Bij twijfel keek ik ook naar het omslag.
  • Zijn de boeken die ik lees wel representatief voor wat er in totaal verschijnt? Ik probeer een dwarsdoorsnee van wat er verschijnt te lezen, met nadruk op de grotere uitgevers. Ook gaat mijn voorkeur uit naar de boeken die wat minder doorsnee zijn. Juist omdat er zo weinig zijn, ben ik daardoor waarschijnlijk eerder geneigd een boek met een niet-witte hoofdpersoon te lezen. De 7,3% zou daarom wat te hoog kunnen zijn.
  • Het zou kunnen dat er bij kleinere uitgevers meer boeken verschijnen met niet-witte hoofdpersonen. Maar bijvoorbeeld Tori en No kwik in ons bos, die recent bij kleinere uitgevers zijn verschenen, staan op mijn verlanglijst. Dus ik denk dat het meevalt.
  • Een deel van de boeken heeft niet-menselijke wezens als hoofdpersoon, daar is wit/niet-wit vaak niet relevant. Ik heb daar geen rekening mee gehouden. Het percentage ‘niet-witte hoofdpersonen in kinderboeken met een menselijke hoofdpersoon’ zal daarom hoger liggen dan 7,3%.

Wat valt op?

  • De lijst hieronder komt niet helemaal overeen met de definitie van ‘persoon met een niet-westerse migratieachtergrond’ van het CBS. In de lijst staan ook boeken met hoofdpersonen uit Italië, Griekenland, Japan, Indonesië, en oorspronkelijke inwoners van de Verenigde Staten, Groenland en Nieuw-Zeeland.
  • De grootste groepen kinderen met een niet-westerse migratieachtergrond in Nederland zijn mensen met een achtergrond in Turkije, Marokko, de Antillen, en Suriname. Bij lang niet alle boeken kun je nagaan uit welk land een kind afkomstig is, maar mijn indruk is dat er relatief veel boeken met kinderen uit Azië en Afrika in de lijst staan.
  • Veel niet-witte hoofdpersonen zijn hoofdpersoon samen met hoofdpersonen die wel wit zijn. Het aantal boeken met alleen maar niet-witte hoofdpersonen is beperkt.

De lijst

Dit zijn de 101 boeken. Verschenen sinds 2008, van een Nederlandse schrijver. Dit is uitdrukkelijk niet een complete lijst met alle kinderboeken met een niet-witte hoofdpersoon die de afgelopen 10 jaar verschenen zijn! Het is een selectie, puur gebaseerd op wat ik gelezen heb.

2008

  • De gelukvinder / Edward van de Vendel & Anoush Elman (Querido, 14+)
  • Angels : als, dan, niet… / Syl van Duyn (Van Goor, 15+)
  • Echte helden zwijgen niet / Arend van Dam (Van Holkema & Warendorf, 10+)
  • Belly B op tournee / Mirjam Oldenhave (Ploegsma, 11+)
  • De Zielensluiper / Mina Witteman (Van Goor, 12+)
  • Eerwraak / Helen Vreeswijk (Manteau, 14+)
  • Ramiro, kindsoldaat / Ineke Holtwijk (Lemniscaat, 14+)
  • De verdwenen diamanten / Karlijn Stoffels (Querido, 10+)
  • Bad boys for life! / Vrank Post (Manteau, 14+)

2009

  • Geen probleem met Fixit! / Mirjam Oldenhave (Ploegsma, 8+)
  • Hou van mij / Corien Botman & Yasmine van Leur (Querido, 15+)
  • Manhatan / Rob Ruggenberg (Querido, 13+)
  • Landjepik / Derk Visser (Nieuw Amsterdam, 14+)
  • Onweer / Anna Woltz (Leopold, 11+)
  • Echte helden willen scoren / Arend van Dam (Van Holkema & Warendorf, 10+)
  • Een bewijs van liefde / Door van der Wiele (Van Gennep, 14+)
  • Moordjongens / Ginny Mooy (Manteau, 14+)
  • Het verdwenen verhaal / Bies van Ede (Pimento ; Teleac, 9+)
  • Achter tralies / Anne Marie van Cappelle (Holland, 14+)
  • De ontvoerde prins / Karlijn Stoffels (Querido, 10+)
  • Kapot! / Vrank Post (Manteau, 15+)

2010

  • Een overdosis girlpower / Loes Hazelaar (Lannoo, 13+)
  • Latino King / Bibi Dumon Ta & Castelk (Querido, 14+)
  • Dissus / Simon van der Geest (Querido, 9+)
  • De dropbom / Corien Oranje (Columbus, 10+)
  • Verdwijnkind / Bies van Ede (Pimento, 10+)
  • Supercito, voetbalschoenen en sms-alarm / Gonneke Huizing (Holland, 10+)
  • Twee meisjes en het geluk / Inez van Loon (Clavis, 12+)
  • De juf die buiten spelen als huiswerk opgaf / Rien Broere (Clavis, 9+)
  • Papegaaien liegen niet / Lydia Rood (Leopold, 10+)
  • Miss Dakloos / Lydia Rood & Jojo Matthews (Querido, 15+)

2011

  • Mikis de ezeljongen / Bibi Dumon Tak (Querido, 8+)
  • Verliefd XXL / Els Ruiters (Ploegsma, 11+)
  • Mijn opa de bankrover / Sjoerd Kuyper (Lemniscaat, 8+)
  • Paniek in de Nachtfabriek / Niels Rood (Van Holkema & Warendorf, 10+)
  • JoJo het slangenmeisje / Annemarie van Haeringen (Leopold, 4+)
  • Sonnie Boem! / Marieke van Ditshuizen (Leopold, 4+)
  • Feest! / Lydia Rood (Leopold, 15+)
  • Hotel Tussentijd / Lisa Boersen (Gottmer, 9+)
  • Brugklasproof, dropkicks en topvoetbal / Gonneke Huizing (Holland, 10+)
  • De bende van Gnossos / Janneke Schotveld (Van Holkema & Warendorf, 9+)
  • Geluksvogels en flierefluitjes / Lizzy van Pelt (Christofoor, 8+)
  • IJsbarbaar / Rob Ruggenberg (Querido, 12+)
  • De sombrero van Diego / Gerard van Gemert (Clavis, 4+)

2012

  • Prinses Arabella en de oppas / Mylo Freeman (De Eenhoorn, 4+)
  • Gevaar aan De Waterkant / Peter Vervloed (Zwijsen, 9+)
  • Lief weerwolfdagboek / Paul van Loon (Leopold, 8+)
  • Vioolmeisje / Leny van Grootel (Holland, 10+)
  • Kids Factor / Wieke van Oordt (Leopold, 8+)
  • Meegenomen / Yvonne Vlugt (Holland, 12+)
  • Het hanengevecht / Hans Hagen (Querido, 9+)
  • Vals beschuldigd / Annemiek Neefjes (Leopold, 8+)
  • Vergeetman / Bies van Ede (Pimento, 10+)
  • Gif! / Theo Engelen & Marloes Schoonheim (Leopold, 12+)
  • Op de Noordpool! / Marco Kunst (Zwijsen, 9+)
  • Nachtruiter / Jacqueline Epskamp (Holland, 10+)
  • nl / Marcel van Driel (De Fontein, 12+)
  • Roofoverval / Els Rooijers (Zwijsen, 9+)
  • Het Suikerfeest van Sami / Gerard van Gemert (Clavis, 4+)

2013

  • De castraat / Joyce Pool (Lemniscaat, 15+)
  • Donderkat vs kettingzaag / Thijs Goverde (Holland, 10+)
  • Die dag in augustus / Rindert Kromhout (Leopold, 10+)
  • Troep / Ilse Bos (Lemniscaat, 9+)
  • F-side story / Hans Kuyper (Leopold, 9+)
  • Naar Afrika! / Marco Kunst (Zwijsen, 9+)
  • De Nolympische Spelen / Marco Kunst (Zwijsen, 9+)
  • Het verdwenen geweer / Anneriek van Heugten (Clavis, 9+)
  • De boogschutter van Hirado / Rob Ruggenberg (Querido, 12+)
  • De roze rapper / Mirjam Oldenhave (Ploegsma, 9+)
  • De b@nd grijpt in / Joep van Deudekom (Leopold, 10+)
  • H5N1 terreur / Els Rooijers (Zwijsen, 9+)

2014

  • Dwars door de storm / Martine Letterie & Karlijn Stoffels (Leopold, 10+)
  • Het geheim van de liegschool / Marly van Otterloo (Leopold, 8+)
  • Rafels van Rio / Gijs Wanders (Lemniscaat, 13+)
  • Grote gedachten / Janny van der Molen (Ploegsma, 12+)
  • Donderkat op de vlucht / Thijs Goverde (Holland, 10+)
  • De duik / Sjoerd Kuyper (Lemniscaat, 10+)
  • Ali’s oorlog / Lydia Rood (Leopold, 10+)

2015

  • Mama mia maffia / Marjon Hoffman (Ploegsma, 9+)
  • Het geheim van het zwarte zonlicht / Wieke van Oordt, Vere Spijker, Jorik Schaudt (Leopold, 8+)
  • De bende van Adlan / Margaretha van Andel (Kluitman, 9+)
  • Donderkat : game over! / Thijs Goverde (Holland, 10+)
  • De gruwelijke generaal / Jozua Douglas (De Fontein, 9+)
  • Haaieneiland / Rob Ruggenberg (Querido, 12+)
  • Mijn opa de trekvogel / Liesbet Ruben (Tropenmuseum; Querido, 10+)
  • De kristallen sleutel / Manon Spierenburg (Luitingh-Sijthoff, 12+)

2016

  • Nieuwe voetbalschoenen voor Lynn / Pieter Feller & Tiny Fisscher (Luitingh-Sijthoff, 9+)
  • Yuna’s maan / Hans Hagen (Querido, 10+)
  • Xinia’s wraak / Lydia Rood (Leopold, 10+)
  • Mei-Lan en het geheim van snackbar De Belg / Jacques Vriens (Van Holkema & Warendorf, 9+)
  • Flamenco meets flowerpower / Simone Arts (Holland, 10+)
  • Eilanddagen / Gideon Samson (Leopold, 12+)
  • Ik ben Miran / Anne-Marieke Samson (Ploegsma, 7+)
  • Costa Banana / Jozua Douglas (De Fontein, 9+)
  • Wie is er bang voor de voetbalzombies? / Simon van der Geest (Querido, 7+)
  • De ring van koning Salomo / Lida Dijkstra (Luitingh-Sijthoff, 10+)

2017

  • Ademloos / Gerard van Gemert (Clavis, 10+)
  • Expeditie Toi Moko / Fedor de Beer (Van Goor, 10+)
  • Dit is voor jou / Sanne te Loo (Lemniscaat, 4+)
  • Timo en de oppasninja krijgen koninklijk bezoek / Lisa Boersen (Gottmer, 9+)
  • De vlucht van Omid / Lysette van Geel (Moon, 9+)
  • Bloedzusters / Annejoke Smids (Ploegsma, 13+)

PS: de Werkgroep Caraïbische Letteren stelde een lijst samen met Caraïbische kinderboeken. Mijn eerste indruk is dat er wel veel oudere boeken op staan.

Hoeveel kinderboeken staan er in de Bestseller 60?

Er staan deze week (midden in de Kinderboekenweek) 30 kinderboeken in de Bestseller 60, met als hoogstgenoteerde Knikkeruil, het Kinderboekenweekprentenboek. 13 boeken gaan – min of meer – over griezelen, het thema van de Kinderboekenweek. De Gouden Griffel-winnaar, Naar het noorden, staat op plaats 18. Hoe was dat in vorige jaren?

In dit overzicht staan steeds het jaar, het aantal kinderboeken in de Bestseller 60, het aantal kinderboeken dat met het thema te maken heeft, de plek van het hoogstgenoteerde kinderboeken (altijd het Kinderboekenweekprentenboek), het thema, het Gouden Griffel-boek en de plek waarop dat boek stond:

  • 2017, week 41: 30 – 13 – 2 – griezelen – Naar het noorden – 18
  • 2016, week 41: 31 – 12 – 2 – grootouders – Gips – 15
  • 2015, week 42: 26 – 5 – 1 – wetenschap – Doodgewoon – 11
  • 2014, week 41: 26 – 9 – 1 – feest – Het raadsel van alles wat leeft – 3
  • 2013, week 41: 25 – 6 – 1 – sport – Spinder – 7
  • 2012, week 41: 29 – 6 – 3 – hallo wereld – Winterdieren – 10
  • 2011, week 41: 24 – 7 – 1 – superhelden – Dissus – 7
  • 2010, week 41: 28 – 5 – 1 – beeldtaal – Voordat jij er was – 15
  • 2009, week 42: 27 – 8 – 1 – eten – Het geheim van de keel van de nachtegaal – 33
  • 2008, week 41: 29 – 10 – 2 – poëzie – Kinderen van Amsterdam – 8
  • 2007, week 41: 17 – 8 – 1 – geheimen – Een kleine kans – 36

Conclusies
Dit jaar staan er iets meer kinderboeken in de lijst dan normaal tijdens de kinderboekenweek. Relatief veel boeken in de lijst gaan over het thema van de kinderboekenweek. Het Kinderboekenweekprentenboek staat niet op 1 (daar staat Dan Brown) en de Gouden Griffel-winnaar staat iets lager dan gemiddeld.

Wat was er te doen op het Kinderboekenweekfeest in Rotterdam?

Heel veel! Het feest vond plaats in de Centrale Bibliotheek en op 4 verdiepingen was er van alles te doen. Alles was mooi aangekleed in het griezelthema en het was lekker druk.

Er waren schrijvers en illustratoren en er waren ontzettend veel activiteiten: een voorleesbed, knutselen, een escaperoom, signeren, griezelfilmmuziek maken, tekenen, workshops, schrijversoptredens, signeersessies… En nog veel meer!

Zelf ging ik naar een sessie met Ingrid & Dieter Schubert, die een verhaal vertelden en daarna een tekening maakten met de griezels die de kinderen vanuit het publiek hen toeriepen. En naar Tjibbe Veldkamp, die drie prentenboeken voorlas: Temmer Tom, Kom uit die kraan! en 22 wezen. Ik kocht vier boeken en liet ze signeren door Mark Janssen en Marco Kunst. Ik had een Kinderboekenweekgeschenk van een aantal jaren geleden bij me en liet dat signeren door Tjibbe Veldkamp.

Na afloop gingen we naar Donner, waar Firma Schotveld & Schaap optrad. Die liet ik ook een Kinderboekenweekgeschenk signeren. En ik liep er Marlies Verhelst tegen het lijf.

Slijmmonster
(meer foto’s op de Facebookpagina van Kjoek).

Welke boeken spelen zich af in een ander deel van de wereld?

Op Twitter vroeg Martin Bootsma:

Een tweet van @bibliotheek gaf links naar de websites van Boekenzoeker en Leesplein.

Na enige correspondentie kwamen we tot een verdere verfijning:

  • Geschikt voor kinderen van groep 4 t/m 8 (8 – 12 jaar)
  • Boeken liefst nog leverbaar, desnoods antiquarisch

Ik zocht naar fictie vanaf 2007, die zich afspelen in het heden, in Afrika, Azië en Latijns-Amerika, en waarin het geheel of voor een deel gaat over de cultuur in die landen. Dus boeken waarin het land alleen als decor dient staan niet in deze lijst.

Afrika

  • De jongen, de neushoornvogel, de olifant, de tijger en het meisje / Peter Verhelst en Carll Cneut (2016, 10+)
  • Mijn opa de trekvogel / Liesbet Ruben (2015, 10+)
  • Marokko, here we come! / Sanne de Bakker (2014, 10+)
  • Verscheurd / Sally Grindley (2013, 12+)
  • Losse handen / Bettie Elias (2012, 12+)
  • Meegenomen / Yvonne Vlugt (2012, 12+)
  • Moord in de jungle / Anna van Praag (2008, 9+)
  • Op weg naar huis / Jan Michael (2007, 10+)
  • Mastodont / Ronald Verheyen (2007, 10+)

Azië

  • Schaduw / Michael Morpurgo (2017, 10+)
  • Morgen is een ander land / Michael De Cock & Trui Chielens (2017, 8+)
  • De bende van Adlan / Margaretha van Andel (2015, 9+)
  • Mol en de levende dingen / Sevim Ak (2012, 9+)
  • Het hanengevecht / Hans Hagen (2012, 9+)
  • Trash / Andy Mulligan (2011, 12+)
  • Sagorups en zoute drop / Corien Oranje (2008, 10+)
  • Verkocht / Hans Hagen (2007, 9+)
  • Ontsnapt aan de Taliban / André Boesberg (2007, 12+)

Latijns-Amerika

  • De duik / Sjoerd Kuyper & Sanne te Loo (2014, 10+)
  • Suriname, here we come! / Sanne de Bakker (2012, 10+)
  • Vuurwerk in mijn hoofd / Roland Colastica (2012, 10+)
  • Gevaar aan De Waterkant / Peter Vervloed (2012, 9+)
  • Bliksem in de bergen / Karen van Holst Pellekaan (2011, 9+)
  • Papegaaien liegen niet / Lydia Rood (2010, 10+)
  • Dieven / Will Gatti (2010, 12+)
  • De duistere diepte / Anna van Praag (2009, 9+)

Welk boek zal ik kopen tijdens de Kinderboekenweek?

Van 4 tot en met 15 oktober is het Kinderboekenweek. Een mooie gelegenheid om een kinderboek te kopen. Of twee. Of drie. Want bij aankoop van minstens € 10 aan kinderboeken krijg je ‘Kattensoep’ van Janneke Schotveld cadeau.

Weet je nog niet welk boek je wilt gaan kopen? Hieronder zet ik wat boeken op een rijtje. Allemaal uit 2016, en allemaal zijn ze getipt, genomineerd of stonden ze op een lijst. Per leeftijd noem ik 3 boeken (behalve bij 14, want daar waren er maar 2).

Wil je nog meer tips? Ik maakte vandaag ook al een lijstje met mooie boeken uit 2017, en een lijstje met de 13 allergriezeligste kinderboeken.

Vanaf 2 jaar

  • Ha… een wipwap! / Susanne Strasser Leespluim van de maand augustus 2017
  • Mmm… een taart! / Susanne Strasser Leespluim van de maand september 2016
  • Steen voor steen / Giuliano Ferri Leespluim van de maand maart 2017

Vanaf 3 jaar

  • Aap Beer Zebra / Henriette Boerendans & Bette Westera nominatie Woutertje Pieterse prijs 2017
  • Circusnacht / Mattias De Leeuw Gulden Palet 2017 & Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 0 t/m 6 jaar 2018
  • Suzie Ruzie in het diepe / Jaap Robben & Benjamin Leroy Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 0 t/m 6 jaar 2018

Vanaf 4 jaar

  • Evert-Jan, een poepvlieg met smetvrees / Pépé Smit Leespluim van de maand augustus 2016
  • Niets liever dan jij / Erik van Os, Elle van Lieshout & Marije Tolman Vlag en Wimpel (tekst) 2017 & Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 0 t/m 6 jaar 2018 &  Leespluim van de maand januari 2017
  • Tangramkat / Martijn van der Linden & Maranke Rinck Gouden Penseel 2017 & Zilveren Griffel 2017 

Vanaf 5 jaar

  • Een vriendje voor altijd / Oliver Jeffers & Eoin Colfer Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 6 t/m 8 jaar 2018 & Vlag en Wimpel (tekst) 2017
  • Siens hemel / Bibi Dumon Tak & Annemarie van Haeringen Zilveren Griffel 2017 & Leespluim van de maand oktober 2016
  • Victor : een paar dagen uit mijn bijzonder interessante leven / Catherina Valckx & Nicolas Hubesch Nominatie Boekenleeuw 2016

Vanaf 6 jaar

  • Ergens / Joke van Leeuwen Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 8 t/m 10 jaar 2018
  • Knekelstad / Jean-Luc Fromental & Joëlle Jolivet Kerntitel Kinderboekenweek 2017
  • Uilskuiken en Takkeling / Ariane Sonck, Raf Walschaerts & Sabien Clement Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 6 t/m 8 jaar 2018

Vanaf 7 jaar

  • Bobbi Bolhuis, redder in nood / Kate DiCamillo & Loes Riphagen Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 6 t/m 8 jaar 2018
  • MaanMysterie / Paul van Loon Tip van de Nederlandse Kinderjury 6 t/m 9 jaar 2017
  • Stella / Gerda Dendooven Woutertje Pieterse prijs 2017

Vanaf 8 jaar

  • Armstrong : de avontuurlijke reis van een muis naar de maan / Torben Kuhlmann Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 8 t/m 10 jaar 2018
  • De oma van de oma van mijn oma : hoe het leven vroeger was / Marc ter Horst & Eliane Gerrits Vlag en Wimpel (tekst) 2017
  • Kinderen met een ster / Martine Letterie & Rick de Haas Zilveren Griffel 2017

Vanaf 9 jaar

  • De ongelooflijke avonturen van Merel Jansen / Will Mabbit & Ross Collins Kerntitel Kinderboekenweek 2017
  • Dummie de mummie en de smaragd van de Nijl / Tosca Menten & Elly Hees Tip van de Nederlandse Kinderjury 10 t/m 12 jaar 2017
  • Ollie en het kronkeldier Nominatielijst / Wilma Geldof & Marieke Nelissen Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 8 t/m 10 jaar 2018

Vanaf 10 jaar

  • De (niet zo) rampzalige avonturen van Herre / Marte Jongbloed & Iris Boter Tip van de Nederlandse Kinderjury 6 t/m 9 jaar 2017 & Pluim van de Senaat van de Nederlandse Kinderjury 6 t/m 9 jaar 2017
  • Keverjongen / M.G. Leonard Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 10 t/m 12 jaar 2018
  • Naar het noorden / Koos Meinderts Gouden Griffel 2017

Vanaf 11 jaar

  • Alaska / Anna Woltz Zilveren Griffel 2017 & Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 10 t/m 12 jaar 2018
  • Cyberboy / Tanja de Jonge Kerntitel Jonge Jury 2017
  • Waarom zijn er zoveel blote mensen in de kunst? & andere levensbelangrijke vragen over kunst / Susie Hodge Vlag en Wimpel (tekst) 2017

Vanaf 12 jaar

  • Eilanddagen / Gideon Samson Vlag en Wimpel (tekst) 2017 & Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 12 t/m 14 jaar 2018
  • Hoe Tortot zijn vissenhart verloor / Benny Lindelauf & Ludwig Volbeda Gouden Lijst (Nederlandstalig) 2017 & Nominatie Boekenpauw 2016 & nominatie Woutertje Pieterse prijs 2017 & Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 14 jaar en ouder 2018
  • Suzy en de kwallen / Ali Benjamin Gouden Lijst (vertaald) 2017 & Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 12 t/m 14 jaar 2018

Vanaf 13 jaar

  • Anders / Andreas Steinhöfel Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 14 jaar en ouder 2018
  • Nelle, blankgoud / Marc de Bel Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 12 t/m 14 jaar 2018
  • Weg / Jowi Schmitz Dioraphte Literatour Prijs (Nederlandstalig) 2017

Vanaf 14 jaar

  • Als de bergen huilen / Gerda van Erkel Genomineerde Gouden Lijst (Nederlandstalig) 2017 & Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 14 jaar en ouder 2018
  • Vals nest / Beatrijs Peeters Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 14 jaar en ouder 2018

Vanaf 15 jaar

  • Door het vuur / Jenny Valentine Genomineerde Dioraphte Literatour Prijs 2017
  • Een : twee levens, twee zussen, één keuze / Sarah Crossan Grote Jongerenliteratuur Prijs (vertaald) 2017 & Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 14 jaar en ouder 2018
  • Zout van de zee / Ruta Sepetys Carnegie Medal 2017 & Nominatielijst Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen 14 jaar en ouder 2018

Welke boeken maken kans op een Griffel in 2018?

Vanavond word bekend welk boek de Gouden Griffel 2017 krijgt. Maar welke boeken maken volgend jaar kans op een Griffel?

Natuurlijk blijft dat koffiedik kijken. In het laatste kwart van het jaar zullen nog nieuwe boeken verschijnen, en ik heb nog lang niet alles gelezen wat in de eerste negen maanden is uitgekomen. Maar deze acht boeken maken volgens mij een kans:

  • Mag je zeggen wat je vindt? : en andere belangrijke vragen over normen en waarden / Aby & Sander Hartog (informatief, 9+)
  • Het heel grote vogelboek / Bibi Dumon Tak (informatief, 9+)
  • Lampje / Annet Schaap (9+)
  • Ik ben Vincent en ik ben niet bang / Enne Koens (9+)
  • De Waterwaack van Natterlande / Marco Kunst (10+)
  • Sabel / Suzanne Wouda (10+)
  • De grote verboden zolder / Edward van de Vendel (10+)
  • Wij waren hier eerst / Joukje Akveld (11+, informatief)

Wat zijn de 13 allergriezeligste kinderboeken?

Morgen begint de Kinderboekenweek. Het thema is ‘Gruwelijk eng!’ Daarom zocht ik de 13 allerengste kinderboeken bij elkaar. Voor allerlei leeftijden, oud en nieuw door elkaar.

In de boeken voor jongere kinderen komen wel griezels voor, maar die zijn dan nog aardig, of grappig. Later worden ze grimmiger.

De lijst is een beetje gebaseerd op wat ik zelf eng vind. Griezels als vampiers, zombies en weerwolven doen me niet zo veel. Ik houd meer van subtiele engheid. Van dingen die je net niet kunt zien of dingen die in je hoofd kruipen.

Dit zijn ze, op chronologische volgorde, van nieuw naar oud. De boeken met een * zijn niet in de reguliere boekhandel te koop, maar mogelijk nog wel te vinden in de bibliotheek of in tweedehandsboekwinkels.

Spuitende slagaders & overstromende oceanen / Jesse Goossens & Linde Faas (Lemniscaat, 2017; 9+)
Geen griezelboek zoals de andere boeken in deze lijst, maar vooral in het eerste deel, over kleine rampen, werd ik af en toe niet goed doordat ik de diverse botbreuken en bloedingen levendig voor me zag.

De schreeuwende wenteltrap / Jonathan Stroud (Luitingh-Sijthoff, 2015; 12+)
Het eerste deel van de serie Lockwood & Co, over een groep kinderen die geesten bestrijden. Spannend en beklemmend.

Zielen / Stephenie Meyer (Boekerij, 2009; 15+)
Uiteraard komen we Stephenie Meyer nog een keer tegen. Dit boek is geen echt griezelboek. Maar het idee van buitenaardse wezens die zich in je geest nestelen en je helemaal overnemen, vind ik veel enger dan een spook of een vampier.

Twilight / Stephenie Meyer (Van Goor, 2006; 15+)
Misschien eerder een romantisch verhaal over twee heel verschillende personages dan een griezelverhaal. Maar met dit boek en de delen die erop volgden, startte Stephenie Meyer een trend van liefdesverhalen met griezels.

Coraline * / Neil Gaiman (Luitingh-Sijthoff, 2003; 10+)
Bevat alle ingrediënten voor een eng boek: een oud huis, een geheimzinnige deur, een zwarte kat, een andere wereld. Het mooie is dat die andere wereld heel erg lijkt op de wereld van Coraline, maar op een subtiele manier anders is.

Dolfje Weerwolfje / Paul van Loon (Leopold, 1997; 7+)
Dit jaar verscheen het achttiende deel uit de serie. Dolfje is dus een weerwolf, maar met een hoog aaibaarheidsgehalte, waardoor het nooit echt heel eng wordt. Prima geschikt voor jongere kinderen.

De Griezelbus 1 / Paul van Loon (Leopold, 1991; 10+)
De serie bestaat uit 7 (of eigenlijk 8) delen en verscheen dit jaar in een nieuw jasje (met deel 4 1/2 in plaats van 0). Met deze serie maakte Paul van Loon de tegelijk griezelige en grappige boeken populair in Nederland en Vlaanderen.

Bot en Botje / Janet & Allan Ahlberg (Ploegsma, 1987; 5+)
Voor kleuters, dus vooral grappig en nauwelijks griezelig. Al zijn de hoofdpersonen natuurlijk wel skeletten. Dit jaar opnieuw uitgebracht.

De Griezels / Roald Dahl (De Fontein, 1981; 8+)
Gaat in de richting van de 60e druk. Vreselijke, vieze en gemene hoofdpersonen, die hun verdiende loon krijgen. Ook erg grappig.

Het spookhuis * / Jan Pienkowski (Ploegsma, 1980; 6+)
Nauwelijks tekst, maar spectaculair mooie pop-ups. De griezels groeien een heel eind het boek uit.

Water is gevaarlijk * / Tonke Dragt (Leopold, 1977; 12+)
Niet de hele bundel, maar alleen het verhaal Water en wilgen van Algernon Blackwood (p. 174-192). In haar inleiding zegt Tonke Dragt: ‘Je zou het een “spookverhaal” zonder spoken kunnen noemen; ondanks dat een van de griezeligste die ik ken.’ Daar sluit ik me helemaal bij aan – ik heb het verhaal een keer gelezen en daarna durfde ik niet meer.

De vloek van Woestewolf / Paul Biegel (Lemniscaat, 1974; 10+)
Oorspronkelijk een tv-serie. Ik was 9 toen die op televisie kwam. Ik vond de serie zo eng dat ik na de eerste afleveringen niet meer durfde te kijken. Later durfde ik het boek toch wel te lezen; het viel mee.

Meester van de zwarte molen (Krabat) / Otfried Preussler (Lemniscaat, 1972; 12+)
Een klassieker. Bijna een halve eeuw oud, maar nog steeds leesbaar. Spannend, subtiel, eng en tegelijk erg menselijk.

Welke boeken las je 15 jaar geleden?

In oktober 2002 las ik 23 kinderboeken en 1 boek voor volwassenen (De reisgenoten, van Tolkien). Van de 23 kinderboeken waren er 4 die ik voor de tweede keer las:

  • Marikes vijfde geheim / Lydia Rood
  • Hoe moet dat nou met die papillotten? / Rita Verschuur
  • Mijn hersens draaien rondjes / Rita Verschuur
  • Vreemd land / Rita Verschuur

Ook las ik het kinderboekenweekgeschenk van dat jaar (Boris en het woeste water, van Rindert Kromhout) en het kinderboekenweekprentenboek (Dag hoed!, van Rotraut Susanne Berner).

Een greep uit de overige 17 kinderboeken:

  • De artvaarders / Anne Provoost
  • De koningsproef / Katrien Vervaele
  • Ysa’s schreeuw / Rita Williams-Garcia
  • IJskoud / Pete Hautman
  • Honden / Bill Condon
  • Hoe overleef ik mezelf? / Francine Oomen
  • De lachaanval / Tjibbe Veldkamp

Wat komt er uit Finland?

Uit Finland komen een tikje wonderlijke boeken, die iets minder voorspelbaar zijn dan de veel andere boeken.

Laatst las ik Het oppasmonster van Tuutikki Tolonen. Een boek dat lekker onvoorspelbaar is en waar gelukkig nog een vervolg op komt. Ik vroeg me af: wat komt er nog meer uit Finland?

  • De bekendste Finse auteur is Tove Jansson, die de verhalen over de familie Moem schreef en tekende. Al schreef zij wel in het Zweeds (een minderheid in Finland spreekt Zweeds).
  • De afgelopen jaren verschenen zes boeken van Salla Simukka in vertaling. Op een boek na zijn het boeken voor jongeren. Hoewel ze vaak rauw en realistisch zijn, verwijst ze in al haar boeken naar sprookjes.
  • Misschien wel de leukste Finse boeken van de afgelopen jaren zijn de boeken van Siri Kolu over ‘Ik en de rovers’. Lekkere anarchistische verhalen over Roos, die toevallig bij een moderne roversbende terecht komt.
  • De prijs voor de mooiste naam gaat naar Maria Turtschaninoff. Van haar serie ‘Kronieken van het Rode Klooster’ verscheen dit jaar het tweede deel. Fijne fantasy, met uitsluitend jonge vrouwen in de hoofdrol.