Maand: december 2018

Wat gebeurde er in 2018?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Dit is het zeventiende kinderboekenjaaroverzicht van Kjoek. Meestal publiceer ik het overzicht pas op 1 januari – je weet immers maar nooit! – maar dit keer reserveer ik januari voor een thematische Maand.

In dit overzicht onder andere de winnaars, de opvallende boeken, de debutanten en de doden van 2018.

De winnaars

LampjeVaak zijn er in een jaar verschillende winnaars aan te wijzen, die meer dan één prijs wonnen. In 2018 is het overduidelijk wie de grote winnaar was: Annet Schaap kreeg voor Lampje alle grote prijzen: de Nienke van Hichtumprijs, de Woutertje Pieterse Prijs, de Gouden Griffel en de Boekenleeuw. Dat gebeurde nooit eerder (sinds een paar jaar is het wel makkelijker geworden, omdat ook boeken van Nederlanders de Boekenleeuw kunnen winnen).

Andere winnaars waren:

  • Gouden Penseel: Fabeldieren : over draken, eenhoorns, griffioenen en veel meer / Ludwig Volbeda (tekst van Floortje Zwigtman)
  • Boekenpauw: Het gelukkige eiland / Marit Törnqvist
  • Gouden Lijst (Nederlandstalig): Er is geen vorm waarin ik pas / Erna Sassen
  • Paard-paard-tijger-tijgerGouden Lijst (vertaald): Paard paard tijger tijger / Mette Eike Neerlin; vertaling Bernadette Custers
  • Prijs van de Nederlandse Kinderjury 6 t/m 9 jaar: De waanzinnige boomhut van 78 verdiepingen / Andy Griffiths & Terry Denton; vertaling Edward van de Vendel
  • Prijs van de Nederlandse Kinderjury 10 t/m 12 jaar: Drie keer niks / Jeff Kinney; vertaling Hanneke Majoor
  • Prijs van de Jonge Jury: Pijn / Mel Wallis de Vries
  • Thea Beckmanprijs: De reis van Syntax Bosselman / Arend van Dam

De opvallende boeken

Ik combineerde de lijstjes van Bas Maliepaard, Mirjam Noorduijn, Pjotr van Lenteren en Jaap Friso tot een top 10 van beste boeken uit 2018:

  • Jij begint / Kees Spiering
  • ZebZeb / Gideon Samson
  • Laat een boodschap achter in het zand / Bibi Dumon Tak & Annemarie van Haeringen
  • Ze gaan er met je neus vandoor / Ted van Lieshout
  • De schelmenstreken van Reinaert de Vos / Koos Meinderts
  • Vosje / Edward van de Vendel & Marije Tolman
  • Liefde is niet voor lafaards / Ulf Stark ; vertaling Edward van de Vendel
  • Het mysterie van niks en oneindig veel snot / Jan Paul Schutten & Floor Rieder
  • Morrigan Crow en het Wondergenootschap / Jessica Townsend ; vertaling Sabine Mutsaers
  • Het ongemakkelijke dagboek van Henry K. Larsen / Susin Nielsen ; vertaling Lydia Meeder en Barbara Zuurbier

Plus 10 boeken die ik zelf vond opvallen:

  • Het-ongewone-verhaal-van-Bo-en-TomHet (on)gewone verhaal van Bo (en Tom) / Tineke Honingh
  • Een indiaan als jij en ik / Erna Sassen
  • Naar de rand van de wereld / Dirk Weber
  • De waarheid volgens Mason Buttle / Leslie Connor ; vertaling Annelies Jorna
  • Spreek je chocola? / Cas Lester ; vertaling Sofia Engelsman
  • Bestemming onbekend / Paul Mosier ; vertaling Lydia Meeder
  • Code Kattenkruid / Jacques Vriens
  • Prutje / Pieter Koolwijk
  • Palmen op de Noordpool / Marc ter Horst
  • Een stormachtig jaar voor Olle en Lena / Maria Parr ; vertaling Bernadette Custers

De debutanten

Ik telde ruim 100 debutanten (schrijvers van wie in 2018 het eerste kinderboek in  Nederland en Vlaanderen verscheen). In werkelijkheid zullen het er nog meer zijn.

Mijn lijstje met opvallende debuten is lekker willekeurig.

  • Charlie en ik / Mark Lowery ; vertaling Sandra C. HesselsWinterhuis hotel
  • Zo raar / Inger Hagerup (een bijzonder debuut, omdat ze in 1985 overleed) ; vertaling Bette Westera
  • Veertien / Tamara Bach ; vertaling Esther Ottens
  • Onzichtbare Emmie / Terri Libenson ; vertaling Arend Jan van Oudheusden
  • Rotbeesten / Gemma Venhuizen
  • 67 seconden / Jason Reynolds ; vertaling Maria Postema
  • Het meisje dat de maan dronk / Kelly Barnhill ; vertaling H.C. Kaspersma
  • Winterhuis Hotel / Ben Guterson ; vertaling Imme Dros
  • Portiek Zeezicht / Annejan Mieras
  • De jongen onder water / Adam Baron ; vertaling Anneke Bok

De doden

  • 1 januari: Anne de Vries
  • 22 januari: Ursula LeGuin
  • 12 maart: Rita Ghesquiere
  • 14 maart: Stephen Hawking
  • 23 maart: P.B. Kerr
  • 23 maart: Marianne Keser
  • 19 mei: Eddy C. Bertin
  • 28 juni: Christine Nöstlinger
  • 1 juli: Armando
  • 7 augustus: Siny van Iterson
  • 14 augustus: Eduard Uspenski
  • 28 augustus: Jacqueline van Leeuwenstein
  • 10 november: Nathalie Slosse

De websites

Op 31 december 2017 stopte ik met Kjoek.nl in de oude vorm: een uitgebreide website met informatie over kinderboeken en kinderboekenschrijvers. Sinds januari is Kjoek een weblog waarop ik af en toe iets publiceer. Dat kost me veel minder, qua tijd en geld, en het bevalt me wel.

Al is het soms wel erg rustig, en daarom organiseerde ik in november de Maand van de Kinderboekenvertaler, met interviews met 30 vertalers. En voor januari 2019 staat alweer een nieuwe Maand op stapel. Daarover morgen meer.

November was een maand met veel bezoek op Kjoek. Het leek dan ook met afstand de drukste maand te worden. Tot ik een paar dagen geleden een blog publiceerde over een citaat van Pippi Langkous. De laatste 4 dagen werden opeens de drukste dagen van dit jaar, en dat ene bericht werd meer bezocht dan de nummers 2 tot en met 25 bij elkaar opgeteld.

Op 1 juli stopte Leesplein, dat altijd een beetje de grote zus van Kjoek was. Dat was een flinke aderlating voor kinderboekenwebsiteland. Maar gelukkig was er ook goed nieuws, want in september startte de Grote Vriendelijke Podcast, waar inmiddels 5 afleveringen van zijn verschenen. De meest recente aflevering bevat ook een jaaroverzicht.

Waar zegt Pippi Langkous: “Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan”?

~ Richard Thiel ~ 12 reacties

Deze kerstvakantie herlees ik een aantal boeken van Astrid Lindgren. Het eerste boek was de Pippi Langkous-omnibus. Wat me opviel, was dat ik het bekende citaat

ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan

niet tegenkwam. Zou het dan misschien uit de televisieserie komen? Ik ging op zoek.

Ik vond veel motiverende websites, maar een bron vond ik niet. Ik schakelde over naar Engels (“I have never tried that before so I think i should definitely be able to do that”) maar ook daar was geen bron te vinden. Met Google Translate vond ik het citaat in het Zweeds: “Det har jag aldrig provat tidigare, så det klarar jag säkert”. Het vreemde was wel dat er variaties bleken te bestaan. Bijvoorbeeld: “Det har jag aldrig provat förut, så det klarar jag helt säkert”. Dat is wel een beetje raar, aangezien de verhalen over Pippi oorspronkelijk in het Zweeds zijn geschreven.

Uiteindelijk belandde ik via het Zweedse citaat op de website astridlindgren.com. Bij de Vanliga frågor och svar (FAQ, in goed Nederlands) vond ik ook een vraag over Kända men felaktiga citat. Gelukkig bleek er ook een Engelse versie te bestaan, waar onder het kopje Popular misquotes ook het citaat bleek te staan. Astrid Lindgren blijkt dit niet te hebben geschreven, en er is geen bron bekend.

Toch zegt Pippi in het boek wel degelijk iets over ‘proberen’. Namelijk in het tweede boek, Pippi Langkous gaat aan boord. In het hoofdstuk Pippi gaat boodschappen doen staat:

“Tja, als we eens begonnen”, zei Pippi. “Allereerst zou ik een piano willen kopen.”
“Ja maar Pippi”, zei Tommy, “je kunt toch niet pianospelen?”
“Hoe kan ik dat nou weten, als ik het nog nooit geprobeerd heb”, antwoordde Pippi. “Ik heb nog nooit een piano gehad om het te proberen. En laat ik je zeggen, Tommy, pianospelen zonder piano, dat kost ontzettend veel moeite om te leren.”

Het komt in de buurt, het is leuk, maar het doet het waarschijnlijk toch minder goed op een tas, onderzetter, mok of muursticker.

UPDATE 21 mei 2020: naar aanleiding van de reacties op dit artikel schreef ik een vervolgartikel.

Wat is het verschil tussen Maria Poppins en Mary Poppins?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Ik houd erg van Mary Poppins. Van de film, maar nog meer van het boek. Ik herlees het ongeveer elke tien jaar een keer. Met veel plezier, want vooral in het boek is Mary een kindermeisje naar mijn hart: geheimzinnig, ijdel, een beetje bits en stiekem erg aardig. Al zal ze dat laatste nooit toegeven.

Wat ze ook niet zal toegeven, is dat ze aan het verouderen was. De Nederlandse vertaling van A.C. Tholema stamt uit 1951. En het verhaal Een slechte dinsdag deed al een tijdje mijn tenen krommen. Er komen een eskimo, neger, chinees en indiaan in voor, die op stereotype wijze beschreven worden. Ik was dan ook benieuwd naar de nieuwe vertaling door Tiny Fisscher. Ik vergeleek de nieuwe vertaling (de 12e, geheel herziene druk uit 2018) met de 11e druk uit 2011 en de 7e druk uit 1979. De versie uit 2011 is gebaseerd op de herdruk uit 2002, waarin de originele vertaling bewerkt is door Mariska Hammerstein.

De 7e druk is net als het Engelse origineel geïllustreerd door Mary Shepard; de 11e druk door Els van Egeraat en de 12e door Geertje Aalders.

Namen
In 1979 heette Mary nog Maria. De kinderen heetten Jannie, Michiel, Marc en Barbara Bank. Volgens mij was het vroeger normaler om namen te vernederlandsen. In de 11e druk (en waarschijnlijk al eerder) heet de hoofdpersoon Mary, maar de andere namen zijn niet aangepast. Wel in de 12e druk: daar heten ze Jane, Michael, John en Barbara Banks. Net als in het Engelse origineel.

Taalgebruik
In de oude druk was het taalgebruik wat verouderd (fragment uit het tweede hoofdstuk, De uitgaansdag):

“Allemachies!” zei Maria Poppins. Dat zei ze altijd, als ze iets prettig vond.
“Jandoppie!” zei de lucifersman. En dat was zijn speciale uitdrukking.
“Wilt u geen plaats nemen, m’vrouw?” vroeg een stem, en ze draaiden zich om en zagen een lange man in een zwarte jas uit het bos komen, met een servet over zijn arm.

In de 11e druk is dat al iets aangepast:

‘Allemachies!’ zei Mary Poppins. Dat zei ze altijd, als ze iets prettig vond.
‘Jandoppie!’ zei de lucifersman. En dat was zijn speciale uitdrukking.
‘Wilt u niet plaatsnemen, mevrouw?’ vroeg iemand opeens. Toen ze zich omdraaiden, zagen ze een lange man in een zwarte jas met een servet over zijn arm uit het bos komen.

De nieuwe vertaling is behoorlijk anders:

‘Krijg nou wat!’ zei Mary Poppins.
‘Verhip!’ zei Bert.
‘Gaat u zitten, mevroi,’ klonk plotseling een zeer deftige stem. Ze draaiden zich om en zagen een lange man in een statig zwart pak uit het bos komen, een wit servet over zijn arm gevouwen.

Deze voorbeelden laat zien dat de nieuwe vertaling flink afwijkt van de oorspronkelijke. Het leest allemaal iets lekkerder. Het taalgebruik is nog steeds een beetje ouderwets, met woorden die nu niet meer gebruikt worden. Dat is niet erg: het boek speelt ergens aan het begin van de vorige eeuw en dat mag je best merken. Het moet alleen niet oubollig worden, zoals dat in oudere drukken het geval was.

Een slechte dinsdag
In de nieuwe vertaling heet dit hoofdstuk Stoute dinsdag. Het verhaal wijkt flink af van het verhaal in eerdere drukken. Mary, Jane en Michael ontmoeten geen mensen meer, maar dieren: een ijsbeer, een blauwe ara, een panda en een dolfijn. De vertaler baseerde zich hierbij op een door de auteur aangepaste versie van haar originele verhaal.

Tot slot
Let ook op de illustraties van knipkunstenaar Geertje Aalders. Haar paginagrote illustraties in zwart-wit zijn erg mooi. Maar het omslag in kleur steelt de show.

Met deze nieuwe editie, met een nieuwe vertaling en nieuwe illustraties, kan Mary Poppins weer een hele tijd vooruit.