Groene eieren met ham van Dr. Seuss verscheen voor het eerst in 1972 bij Het Goede Boek, in de vertaling van Katja en Kees Stip. Een paar jaar later, toen ik in de derde of vierde klas op de lagere school zat, speelde ik het boek met klasgenoten helemaal uit tijdens de weekendviering. Een paar jaar later deden we dat nog eens over, tijdens de avond waarop we afscheid namen van de lagere school.

Meer dan 40 jaar later ken ik nog steeds hele stukken uit mijn hoofd. Het boek is een dialoog tussen twee personen en begint zo:

Ik ben Sam.

Ik ben Sam.

Ik ben Sam uit Amsterdam.

Dat ge-Sam!
Dat ge-Sam!
Ik hou niet van dat gezwam!

Wil je eieren van Sam?
Groene eieren met ham?

Groene eieren met ham?
Nee, die lust ik niet hoor Sam!

Eet je hier of eet je daar?

Ik eet niet hier,
ik eet niet daar,
eet jij dat rare eten maar!
Groene eieren met ham?
Nee, die lust ik niet hoor Sam!

En zo gaat het verder. Sam probeert de naamloze persoon over te halen om de groene eieren met ham te eten, op verschillende plekken, met verschillende dieren. In een huis, met een muis; in een bos, met een vos. Enzovoorts.

Het boek was lang niet leverbaar, maar in 2004 verscheen een herdruk bij Gottmer, in een nieuwe vertaling door Bette Westera. Ik las deze week daarvan de zesde, herziene druk uit 2019 en dat was een vreemde ervaring. Het boek begint zo:

Wie ik ben?

Ik ben Bram.

Ik ben Bram.

Wat Ik-ben-Bram!
Wie Ik-ben-Bram!
Ga weg, ik wil geen
Ik-ben-Bram!

En groene eieren met ham?

Groene eieren met ham?
Nee, Ik-ben-Bram,
daar houd ik niet van.

Wil je ze hier of wil je ze daar?

Ik wil ze niet hier.
Ik wil ze niet daar.
Ik lust ze niet.
Neem jij ze maar.
Ik wil ze nergens,
Ik-ben-Bram,
jouw groene eieren met ham.

Ik pakte er de oorspronkelijke tekst bij. Die gaat zo:

I am Sam.

I am Sam.

Sam I am.

That Sam-I-am!
That Sam-I-am!
I do not like
that Sam-I-am!

Do you like green eggs and ham?

I do not like them,
Sam-I-am.
I do not like
green eggs and ham.

Would you like them here or there?

I would not like them
here or there.
I would not like them
anywhere.
I do not like
green eggs and ham.
I do not like them,
Sam-I-am.

Je ziet: het was een lastige klus voor de vertalers. De zinnen zijn kort, het aantal woorden is heel beperkt (Dr. Seuss gebruikte precies 50 verschillende woorden; ik heb niet nageteld hoeveel dat er in het Nederlands zijn geworden) en het moet nog rijmen ook.

Het begint al met ‘Sam-I-am’, wat eigenlijk onmogelijk te vertalen is zonder iets te verliezen. Katja en Kees Stip verloren iets meer, Bette Westera hield de vorm aan en koos voor beginrijm in plaats van eindrijm, maar moest daarvoor wel de naam van Sam in Bram veranderen. Dat is natuurlijk niet zo erg voor lezers die het boek voor het eerst zien, maar wel voor mensen die het origineel of de eerste vertaling kennen.

Als ik het origineel naast de vertaling van Bette Westera leg, en die vergelijk met de versie die in mijn hoofd zit, denk ik dat Bette Westera wat meer bij het origineel is gebleven, en dat de versie van Katja en Kees Stip wat lekkerder loopt. Maar ja, het is wel lastig om een nieuwe versie objectief te vergelijken met een versie die al bijna een leven lang in je hoofd zit.