Waarschijnlijk bevatten heel veel kinderboeken op de een of andere manier jeugdherinneringen van de auteur. Het gebeurt alleen niet zo heel vaak dat de boeken alleen maar bestaan uit jeugdherinneringen. Vandaag bespreek ik twee verrukkelijke reeksen waarin jeugdherinneringen uit de jaren ’40 en ’50 van de vorige eeuw worden opgehaald. In allebei de reeksen zijn de gebeurtenissen niet zo heel spectaculair. Het gaat meer om de dingen die in het hoofd van de hoofdpersonen gebeuren.
Rita Verschuur (1935) schreef acht boeken over haar jeugd tussen 1940 en 1950. Ze staan vol met kleine, rake observaties door de jonge Rita van de wereld om haar heen. Het eerste boek, Hoe moet dat nu met die papillotten, speelt in de oorlog, in Overveen (Noord-Holland). Ze was toen tussen de 4 en 9, dus het gaat niet zo zeer over de oorlog, maar meer over de dingen die binnen het gezin gebeuren.
Het tweede deel speelt in de jaren na de oorlog. Haar ouders scheiden, en Rita moet er aan wennen dat ze nu deel uitmaakt van twee gezinnen.
In 1948 gaat ze enige tijd logeren bij onbekende familie in Zweden. Het valt haar op dat daar sommige dingen heel anders gaan dan in Nederland. Datzelfde jaar komt haar Zweedse nichtje naar Nederland. Daarover gaan de volgende twee boeken.
De eerste vier delen horen echt bij elkaar. Ze worden chronologisch verteld en hebben allemaal omslagen van Marit Törnqvist die duidelijk overeenkomen.
Daarna verschenen nog vier delen, die wat meer thematisch zijn, en in chronologie wat heen en weer springen in de tijd. Ze spelen tussen 1947 en 1950.
De jeugdherinneringen van Henri Van Daele (1946 – 2010) beginnen in 1954, met Een huis in de Rij. Hij beschrijft zijn geboortedorp Zele (Oost-Vlaanderen) met humor en liefde, net als zijn familie en de mensen in het dorp.
In het tweede deel draait het om een fantasievriendje, in het derde deel komt Henri in een tehuis. In deel vijf gaat het over de puberteit. Deel zes (Gent, toen de dagen trager waren) verscheen niet als afzonderlijk boek, maar werd opgenomen in een bundeling van de eerste vijf boeken. In dit deel beschrijft hij zijn studententijd in Gent.
Ook hier verschenen na deze boeken nog meer autobiografische boeken, die in diezelfde periode spelen, maar wat meer rond een bepaald personage draaien.
Voor beide series geldt: ze bieden meer dan duizend pagina’s aan leesplezier, de wereld wordt bekeken door de ogen van een kind, maar door het lage tempo en de andere tijd zijn ze misschien wel het fijnste voor volwassenen.
* 1940 – 1945 Hoe moet dat nu met die papillotten / Rita Verschuur 9+ (Van Goor, 1993)
* 1945 – 1948 Mijn hersens draaien rondjes / Rita Verschuur 11+ (Van Goor, 1994)
* 1948 Vreemd land / Rita Verschuur 11+ (Van Goor, 1995)
* 1948 Hoofdbagage / Rita Verschuur 11+ (Van Goor, 1996)
* 1947 Jubeltenen / Rita Verschuur 9+ (Van Goor, 1998)
* 1947 De prijs / Rita Verschuur 10+ (Van Goor, 2001)
* 1949 – 1950 De driehoeksdans / Rita Verschuur 12+ (Van Goor, 2004)
* 1947 – 1948 Moeder en God en ik / Rita Verschuur 10+ (Van Goor, 2005)
* 1954 – 1968 Een tuin om in te spelen / Henri Van Daele 12+ (Lannoo, 1995). Bevat: Een huis in de Rij; En toen kwam Snorrebaas; Een huis met een Poort en een Park; Het Land achter den Tuymelaer; En Appels aan de overkant; Gent, toen de dagen trager waren.
Boeken met een * ervoor zijn alleen nog tweedehands te krijgen. De andere boeken zijn nog wel te koop in de (kinder)boekhandel, soms alleen als e-book.
Dit jaar is het thema van de Kinderboekenweek En toen? Tijdens de hele Kinderboekenweek geef ik daarom tips over kinder- en jeugdboeken die in het verleden spelen. Elke dag staat een bepaald thema of een tijdperk centraal. Daarbij ga ik kriskras door de geschiedenis, en bespreek ik zowel oudere als recente boeken. Voor alle leeftijden, maar vooral voor de wat oudere kinderen, vanaf een jaar of 9.
Kjoek? 