Categorie: bekroningen

Hoe divers zijn de boeken die Griffels en Penselen wonnen in 2020?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Een aantal maanden geleden publiceerde ik mijn onderzoek naar de diversiteit van kinderboeken uit 2019. Eind augustus maakte het CPNB bekend welke boeken de Griffels, Penselen en Vlag & Wimpels van 2020 krijgen. Dat zijn natuurlijk allemaal boeken uit 2019. Het gaat om 45 boeken, waarvan sommige zowel door de Griffel- als Penseeljury bekroond werden. De meeste daarvan zaten al in mijn onderzoek, ik moest nog een paar non-fictieboeken lezen en daarvan de diversiteit turven. Hoe divers zijn de winnende boeken?

Ik vergelijk de diversiteit met de diversiteit van alle boeken uit 2019 die ik las. Dat zijn er inmiddels 667, dus de cijfers over deze boeken verschillen iets van die uit mijn eerdere publicatie (toen waren het nog 625 boeken). In dit deelonderzoek kijk ik alleen naar de inhoud van het boek, niet naar de omslagen.

Hoe ligt de verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke personages?

Aantal 2019% 2019Bekroond 2019% bekroond
Niet vast te stellen568,4715,6
Uitsluitend mannelijk7711,5511,1
Hoofdzakelijk mannelijk16024,01022,2
Gelijk26740,01737,8
Hoofdzakelijk vrouwelijk558,224,4
Uitsluitend vrouwelijk527,748,9
Totaal66745

De verschillen tussen de 667 boeken en de 45 bekroonde boeken zijn niet groot. Er zijn in beide groepen flink meer boeken waarin jongens de belangrijkste rollen spelen dan boeken waarin meisjes die rollen spelen. Het verschil zit vooral in de boeken waarin wel vrouwelijke hoofd- of bijfiguren zitten, maar waarin jongens in de meerderheid zijn.

Hoeveel niet-witte personages komen voor in het boek?

Aantal 2019% 2019Bekroond 2019% bekroond
Geen mensen14722,0817,8
Geen mensen van kleur22734,01533,3
Niet-witte mensen alleen in illustraties507,536,7
Niet-witte bijpersonen517,6613,3
Enkele niet-witte personages12318,4817,8
Alle / Meeste personages zijn niet wit6910,3511,1
Totaal66745

Ook hier zijn de verschillen tussen de twee groepen niet groot. In beide groepen heeft zo’n 29% van de boeken een substantieel aantal niet-witte personages (enkele, de meeste, of alle personages zijn niet wit). Bij de bekroonde boeken zitten wat meer boeken met niet-witte bijpersonen, en wat minder boeken waarin geen mensen voorkomen.

Zitten er LHBT+-personages in het boek?

Aantal 2019% 2019Bekroond 2019% bekroond
Geen62393,43884,4
Homoseksueel213,148,9
Lesbisch131,924,4
Homoseksueel & lesbisch20,312,2
Lesbisch & transgender20,300
Transgender30,400
Biseksueel20,300
Alle10,100
Totaal66745

In deze categorie zitten de grootste verschillen. In de bekroonde boeken komen duidelijk meer homoseksuele mannen en lesbische vrouwen voor dan in de grote groep. Andere vormen van diversiteit, zoals transgender en biseksualiteit komen bij de bekroonde boeken helemaal niet voor; in de grote groep waren het er ook maar een paar.

Conclusie

De 45 boeken die in 2020 Griffels, Penselen en Vlag & Wimpels wonnen, zijn ongeveer even divers als de hele productie uit 2019. Alleen op het gebied van de seksuele diversiteit doen de bekroonde boeken het beter.

Wat opvalt is dat zowel in de hele productie als in de bekroonde boeken beduidend meer jongens dan meisjes de belangrijkste rollen spelen.

Is Dolf Verroen de oudste Griffel-winnaar?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Op Twitter stelde Jaap Friso deze vraag:

En dat was weer naar aanleiding van deze tweet van uitgeverij Leopold:

Het klopt inderdaad dat Dolf Verroen de oudste Griffelwinnaar is. In ieder geval de oudste levende Griffelwinnaar. De gebroeders Grimm kregen in 2006 een Zilveren Griffel voor de volledige uitgave van hun sprookjes bij Lemniscaat, zo’n 220 jaar nadat ze geboren waren – maar ze zijn de Griffel niet zelf komen ophalen. En in 1982 kreeg Boris Zhitkov een Zilveren Griffel voor Het verboden bootje. Dat was precies 100 jaar na zijn geboortejaar; maar hij is in 1938 al overleden.

Dolf neemt het record over van Jacqueline van Maarsen, die in 2012 een Zilveren Griffel kreeg voor ‘Je beste vriendin Anne’. Ze was toen 83 jaar.

Ted van Lieshout wees me op een ander record:

Ook dat klopt. Daarmee pakte Dolf het record af van Imme Dros: bij haar zat er 35 jaar tussen haar eerste Zilveren Griffel (in 1981, voor De zomer van dat jaar) en haar (voorlopig?) laatste, voor Tijs en de eenhoorn, in 2016.

En verder heeft Dolf nu ook het record in handen voor de langste tijd tussen twee Griffels: 32 jaar. In 1987 ontving hij zijn voorlaatste Zilveren Griffel, voor Een leeuw met lange tanden.

Driewerf hoera!

Is er dit jaar een record aantal Griffels, Penselen en Vlag en Wimpels uitgereikt?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Gisteren werd bekendgemaakt welke boeken dit jaar een Zilveren Griffel, een Zilveren Penseel en/of een Vlag en Wimpel krijgen. Het waren er heel veel. Is het een record?

Ja en nee.

Ja, want dit jaar werden er 49 prijzen uitgereikt (12 Zilveren Griffels, 17 Vlag en Wimpels van de Griffeljury, 8 Zilveren Penselen en 12 Vlag en Wimpels van de Penseeljury). Dat waren er nog nooit zo veel. 2018 kwam daar het dichtste bij met 48 bekroningen.

Nee, omdat er sinds dit jaar ook een Griffel-categorie is voor 12 t/m 15-jarigen. Tot vorig jaar was daar een speciale prijs voor: De Gouden Lijst. Daarvan werden er vorig jaar twee uitgedeeld, en er waren nog vijf andere boeken genomineerd. Als je die bekroningen meetelt, kom je hoger uit dan 49.

Hoe je ook rekent, 2018 en 2019 zijn met afstand de jaren met de meeste bekroningen. Op nummer 3 volgt 1985, toen er 39 bekroningen werden uitgereikt (10 Griffels, 3 Penselen, 19 Vlag en Wimpels van de Griffeljury en 7 van de Penseeljury).

Welke boeken werden NIET gekozen door de Nederlandse Kinderjury?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

De Nederlandse Kinderjury heeft gekozen. Welke boeken er gekozen zijn heb je waarschijnlijk al ergens gelezen. Daar zitten een paar opvallende boeken tussen, maar wat misschien nog wel meer opvalt, is welke boeken er NIET zijn gekozen. Er ontbreken namelijk boeken uit series waar al jarenlang massaal op gestemd werd:

  • Dolfje en Noura / Paul van Loon; illustraties Hugo van Look. Sinds 1993 is er vrijwel elk jaar een boek van Paul van Loon getipt of bekroond. Alleen in 2002 en 2003 niet
  • De waanzinnige boomhut van 91 verdiepingen / Andy Griffiths & Terry Denton, vertaling Edward van de Vendel. Alle edities van ‘de boomhut’ werden getipt of bekroond (behalve de ’26’, maar in 2014 verschenen twee boeken uit deze serie). De laatste twee jaar was een boomhut de winnaar in de categorie 6 t/m 9 jaar
  • Fantasia XIII / Geronimo Stilton, vertaling Loes Randazzo. Sinds Fantasia IV werd deze reeks steeds getipt of bekroond
  • Liefdeskriebels : avonturen van een niet-zo-geheime datingramp / Rachel Renée Russell; vertaling Mechteld Jansen. Drie eerdere delen uit de reeks ‘Dagboek van een Muts’ werden getipt en bekroond, waaronder in 2017 en 2018
  • Wegwezen / Jeff Kinney; vertaling Hanneke Majoor. Sinds 2013 werd er steeds een deel van ‘Leven van een Loser’ getipt of bekroond

Ook De eilandenruzie, het vierde deel uit de serie Costa Banana van Jozua Douglas (illustraties van Elly Hees) ontbreekt, terwijl de eerste drie delen allemaal getipt werden door de Kinderjury 10 t/m 12 jaar. Het was het afgelopen jaar het Kinderboekenweekgeschenk, en daar mag waarschijnlijk niet op gestemd worden.

Ook grootleveranciers als Janneke Schotveld, Niki Smit en Manon Sikkel ontbreken bij de genomineerden, maar dat komt misschien doordat ze afgelopen jaar geen boek in een van hun populaire series publiceerden (Superjuffie, 100%, IzzyLove).

Is Ludwig Volbeda de jongste winnaar van het Gouden Penseel?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Gisteren won Ludwig Volbeda het Gouden Penseel voor Fabeldieren (Lannoo. Tekst door Floortje Zwigtman). Het is pas het derde boek dat hij illustreerde, en hij is 28. Is hij daarmee de jongste winnaar van het Gouden Penseel?

Nee. Deze prijs wordt uitgereikt sinds 1973, en er zijn twee illustratoren geweest die jonger waren dan 28, in 1975 en 1976. Daarbij moet worden aangetekend dat het Gouden Penseel tot en met 1976 een aanmoedigingsprijs voor een aankomend illustrator was.

Deze illustratoren ontvingen het Gouden Penseel voordat ze 30 waren (de leeftijd is de leeftijd die ze bereikten in dat jaar; ik kan niet precies nagaan hoe oud ze waren op het moment dat ze het Gouden Penseel ontvingen).

  • 1976: Lidia Postma – 24 jaar
  • 1975: Paul Hulshof – 25 jaar
  • 1980: Joke van Leeuwen – 28 jaar
  • 1979: Tom Eyzenbach – 28 jaar
  • 2018: Ludwig Volbeda – 28 jaar
  • 1978: Jan Marinus Verburg – 29 jaar
  • 2014: Floor Rieder – 29 jaar

Wie wonnen zowel de HCAP als de ALMA?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Eind vorige maand overleed de Oostenrijkse Christine Nöstlinger. Ze won zowel de Hans Christian Andersenprijs (voor schrijvers, in 1984), als de Astrid Lindgren Memorial Award (in 2003). Dat zijn de meest prestigieuze oeuvreprijzen van de jeugdliteratuur.

Wie wonnen deze dubbel nog meer?

  • Lygia Bojunga Nunes (HCAP in 1982, ALMA in 2004)
  • Katherine Paterson (HCAP in 1998, ALMA in 2006)

Ook twee illustratoren wonnen beide prijzen (maar dan de Hans Christian Andersenprijs voor illustratoren):

  • Maurice Sendak (HCAP in 1970, ALMA in 2003)
  • Wolf Erlbruch (HCAP in 2006, ALMA in 2017)

Winnen mannen meer prijzen dan vrouwen?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Naar aanleiding van mijn stuk over het percentage mannelijke kinderboekenschrijvers, waaruit bleek dat in 2010 61% van de schrijvers vrouw was, vroeg Susan zich af:

Een soortgelijke vraag had ik al eens behandeld, namelijk: Wie winnen Zilveren Griffels? Daaruit bleek dat in de periode 2006-2017 iets meer mannen dan vrouwen een Zilveren Griffel wonnen. Mannen winnen gemiddeld dus vaker dan je op grond van de man/vrouw-verhouding bij de schrijvers zou verwachten.

Ik zocht Susans vraag uit voor dezelfde groep schrijvers uit 2010. Welke van de boeken uit dat jaar kregen in de jaren die volgden een prijs? Ik splitste het uit naar kinderjuryprijzen (Nederlandse Kinderjury, Jonge Jury en Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen) en volwassenenprijzen (Gouden en Zilveren Griffel, Vlag en Wimpel voor tekst, Gouden Lijst, Thea Beckmanprijs, Nienke van Hichtumprijs, Woutertje Pieterse Prijs, Boekenleeuw en Boekenwelp, Grote Jongeren Literatuurprijs).

Opeens bleken de verhoudingen heel anders te liggen. Bij de kinderjuryprijzen waren 8 van de 10 prijzen voor een man en 2 voor een vrouw. Bij de volwassenenprijzen gingen 19 van de 32 prijzen naar mannen, en 13 naar vrouwen. Waarbij alle hoofdprijzen (Gouden Griffel, Gouden Lijst, Nienke van Hichtumprijs, Woutertje Pieterse Prijs en Boekenleeuw) naar mannen gingen.

Dat zijn dus veel meer mannen dan je op grond van de man/vrouw-verhouding bij de schrijver zou verwachten. Zou het in dat jaar toevallig een uitschieter zijn geweest, of zou dat normaal zijn? Ik keek wat verder, naar de boeken die tussen 2007 en 2016 verschenen waren.

Bij de kinderjuryprijzen bleek de verhouding anders te liggen: 34 van de 77 prijzen gingen naar mannen, 43 naar vrouwen. Dat is 44%-56%, dus de mannen doen het daar ietsje beter dan de 39%-61% verhouding bij de schrijvers.

Bij de volwassenenprijzen wonnen mannen en vrouwen in die periode vrijwel evenveel: van de 259 prijzen gingen er 129 naar mannen en 130 naar vrouwen.

Mannen en vrouwen winnen dus ongeveer even vaak, maar omdat minder boeken door mannen worden geschreven, winnen mannen relatief vaker dan vrouwen.

Welke boeken maken kans op een Griffel in 2018?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Vanavond word bekend welk boek de Gouden Griffel 2017 krijgt. Maar welke boeken maken volgend jaar kans op een Griffel?

Natuurlijk blijft dat koffiedik kijken. In het laatste kwart van het jaar zullen nog nieuwe boeken verschijnen, en ik heb nog lang niet alles gelezen wat in de eerste negen maanden is uitgekomen. Maar deze acht boeken maken volgens mij een kans:

  • Mag je zeggen wat je vindt? : en andere belangrijke vragen over normen en waarden / Aby & Sander Hartog (informatief, 9+)
  • Het heel grote vogelboek / Bibi Dumon Tak (informatief, 9+)
  • Lampje / Annet Schaap (9+)
  • Ik ben Vincent en ik ben niet bang / Enne Koens (9+)
  • De Waterwaack van Natterlande / Marco Kunst (10+)
  • Sabel / Suzanne Wouda (10+)
  • De grote verboden zolder / Edward van de Vendel (10+)
  • Wij waren hier eerst / Joukje Akveld (11+, informatief)

Wie winnen Zilveren Griffels?

~ Richard Thiel ~ Plaats een reactie

Zijn het vooral mannen of vrouwen? Hoe oud zijn ze? Schrijven ze al lang kinderboeken? Waar komen ze vandaan? En verandert het profiel van de Zilveren Griffel-winnaars door de jaren heen? Kjoek zocht het uit.

De Zilveren Griffel wordt uitgereikt sinds 1971. In die 47 jaren kregen 374 personen zo’n Griffel (soms samen, dus het aantal boeken dat een Zilveren Griffel heeft gekregen ligt iets lager. En over een paar maanden wordt één van de Zilveren Griffels van dit jaar een Gouden, dus dan zijn het er nog maar 373).

De gemiddelde winnaar

Gemiddeld winnen mannen net iets meer dan vrouwen: 52 om 48%. Als ze een Zilveren Griffel winnen zijn ze gemiddeld 50 jaar oud, en schrijven ze gemiddeld al 11 jaar kinderboeken. 21% gaat naar debutanten. 55% van alle winnaars komt uit Nederland, 5% uit Vlaanderen en 40% van elders.

Veranderingen door de jaren heen

Is het profiel van de Zilveren Griffel-winnaar al die jaren hetzelfde gebleven? Sommige dingen wel, andere niet. Ik splitste de winnaars op in 4 periodes, een van 11 jaar en 3 van 12 jaar. De man-vrouw-verhouding was in alle periodes ongeveer gelijk, net als de gemiddelde leeftijd.

Er veranderde wel iets in het aantal jaren dat iemand schrijft. In de vroegste periode lag dat op 6 jaar, tegenwoordig is dat 16 jaar. Ook het aantal bekroningen dat naar debutanten ging, nam af: van 31% naar 13%. En het aantal buitenlanders dat de prijs won nam heel sterk af: van 72% naar 19%.

Dat laatste verklaart waarschijnlijk de eerste twee: van buitenlanders wordt niet alles in het Nederlands vertaald, alleen de betere boeken. Dus misschien zijn ze in hun eigen land geen debutant, maar hier wel. Daardoor neemt het aantal debutanten toe, en het aantal jaren sinds het debuut af.

Weetjes

  • De jongste winnaar was Gideon Samson. In 2010 won hij zijn eerste Zilveren Griffel. Hij werd dat jaar 25.
  • De oudste winnaar was Jacqueline van Maarsen. In 2012 was ze 83.
  • De langste periode tussen het debuut en het bekroonde boek was 44 jaar. In 2016 won Imme Dros de Zilveren Griffel voor Tijs en de eenhoorn.
  • In elke periode kregen ongeveer evenveel mensen een Zilveren Griffel. Alleen van 1994 tot en met 2005 waren het er minder.

De cijfers

Totaal

Aantal personen: 374
Mannen: 196
Vrouwen: 178
Gemiddelde leeftijd: 50
Jaren sinds debuut: 11
Debutanten: 77
Nederlanders: 207
Vlamingen: 19
Buitenlanders: 148

1971-1981

Aantal personen: 96
Mannen: 47
Vrouwen: 49
Gemiddelde leeftijd: 47
Jaren sinds debuut: 6
Debutanten: 30
Nederlanders: 27
Vlamingen: 0
Buitenlanders: 69

1982-1993

Aantal personen: 99
Mannen: 58
Vrouwen: 41
Gemiddelde leeftijd: 50
Jaren sinds debuut: 10
Debutanten: 17
Nederlanders: 54
Vlamingen: 0
Buitenlanders: 45

1994-2005

Aantal personen: 79
Mannen: 39
Vrouwen: 40
Gemiddelde leeftijd: 49
Jaren sinds debuut: 10
Debutanten: 17
Nederlanders: 56
Vlamingen: 8
Buitenlanders: 15

2006-2017

Aantal personen: 100
Mannen: 52
Vrouwen: 48
Gemiddelde leeftijd: 53
Jaren sinds debuut: 16
Debutanten: 13
Nederlanders: 70
Vlamingen: 11
Buitenlanders: 19