M.G. Leonard en Sam Sedgman (10+, De Fontein, 2020-…. Illustraties: Elisa Paganelli. Vertaling: Marce Noordenbos / Anne Douqué)
Deze serie bestaat nu uit 3 delen:
De juwelendief (2020)
De ontvoerde schat (2021)
Gevaar op safari (2021)
En er komen er nog meer!
In elk deel maakt Alex met zijn oom Ben, die reisjournalist is, een treinreis door een prachtige omgeving, telkens in een ander deel van de wereld. Ze ontmoeten op de trein allerlei mensen, en iedere keer gebeurt er iets: een diefstal, een ontvoering, een moord. Dan gaat Alex op onderzoek uit. Het helpt dat hij goed kan tekenen, en veel schetsen heeft gemaakt van de trein en de passagiers.
2. Bestemming onbekend
Paul Mosier (12+, Lemniscaat, 2018. Vertaling: Lydia Meeder)
De moeder en grootmoeder van Rider zijn overleden. Daarom reist ze in haar eentje met de trein dwars door Amerika, naar een onbekende oudoom. Ze heeft alleen een rugzak en een doos bij zich. Wat zou er in die doos zitten?
De reis duurt verschillende dagen en onderweg leert ze in de trein allerlei mensen kennen.
3. Er zit een beer in de trein
Tom Wouters [tekst] & Rosalien Helsen [illustraties] (4+, Lannoo, 2021)
Tijl en zijn opa gaan naar de dierentuin. Daar willen ze de beren bezoeken, want dat zijn hun lievelingsdieren. Tijls favoriete knuffel is natuurlijk een beer, die mag ook mee. Ze gaan met de trein. Tegelijk met hen stappen verschillende andere mensen in.
In de trein zegt iemand iets over de beer van Tijl. Iemand anders hoort dat en begrijpt het verkeerd. Die geeft dat weer door en langzamerhand ontstaat er paniek.
Op de grote platen zie je hoe het gerucht en de paniek zich door de trein verspreiden. Daarnaast zijn er kleinere verhaaltjes te ontdekken: iemand is haar cavia kwijt, twee mannen komen elkaar tegen.
DE3
Herken je dat? Soms ben je op zoek naar een kinderboek over een bepaald onderwerp, of met een bepaald kenmerk. Maar dan vind je een enorme lijst met titels, en welke boeken moet je daar dan uit kiezen?
DE3 helpt je daarbij: in elke lijst staan maar 3 titels, dus je bent lekker snel klaar.
(En soms komt na die lijst met 3 titels nog wel wat meer, maar dat kun je gewoon overslaan).
Al eerder onderzocht ik de diversiteit van honderden kinderboeken uit 2019. Ik keek daarbij naar de verhouding tussen jongens en meisjes, etnische diversiteit en seksuele diversiteit. Inmiddels zijn we een paar jaar verder. Zijn er sindsdien dingen veranderd? En hoe verhouden hedendaagse kinderboeken zich met oudere kinderboeken op het gebied van diversiteit?
Kinderboeken uit 2019, 2020 en 2021 en kinderboeken van voor 2011
In mijn vorige onderzoek ging ik uit van 625 kinderboeken uit 2019 (ongeveer een kwart van de jaarlijkse kinderboekenproductie). Ik las in de jaren daarna nog enkele tientallen kinderboeken uit dat jaar. Ook van kinderboeken uit 2020 en 2021 turfde ik de diversiteit. Verder herlas ik een aantal oudere boeken, die ik ook turfde. Het aantal oudere boeken is klein vergeleken met de aantallen boeken uit de afgelopen jaren, dus de cijfers over de jaren voor 2011 zijn wat minder betrouwbaar.
Jaar / jaren
Aantal gelezen kinderboeken
voor 2011
88
2019
705
2020
339
2021
252
Ik lees veel verschillende boeken: van prentenboeken tot YA, van tientallen verschillende uitgeverijen, vertaald en oorspronkelijk Nederlands. De steekproeven zijn flink (zeker in 2019), maar ik heb natuurlijk wel mijn voorkeuren, dus ik weet niet zeker of de boeken die ik gelezen heb, representatief zijn voor het totale aanbod. Maar de cijfers hieronder zullen in ieder geval een indicatie geven.
Meisjes en jongens
Van de boeken die ik las, bekeek ik of de belangrijkste personages vrouwelijk of mannelijk waren. Soms was dat niet vast te stellen, bijvoorbeeld als de personages dieren waren. In de tabel hieronder zie je de percentages voor verschillende jaren.
voor 2011
2019
2020
2021
Uitsluitend mannelijk
7,95%
11,63%
10,03%
6,75%
Hoofdzakelijk mannelijk
37,50%
24,26%
26,55%
25,40%
Gelijk verdeeld
42,05%
39,86%
41,00%
41,27%
Hoofdzakelijk vrouwelijk
11,36%
8,94%
16,22%
19,44%
Uitsluitend vrouwelijk
0%
7,38%
2,06%
3,57%
Nvt / onbekend
1,14%
7,94%
4,13%
3,57%
De trend is duidelijk. het gat tussen het aantal boeken waarin jongens in de meerderheid zijn en het aantal boeken waarin meisjes in de meerderheid zijn, is aan het slinken, maar het gat is er nog wel. In 2021 had 32,15% van de kinderboeken een meerderheid aan mannelijke personages, en 23,01% een meerderheid aan vrouwelijke personages. Een verschil van 9,14 procentpunt dus. Maar in de boeken van voor 2011 was dat verschil 34,09 procentpunt, dus er zijn al flinke stappen gemaakt.
Wit en zwart
Verder keek ik naar de huidskleur van de belangrijkste personages in de boeken. Die is natuurlijk wat makkelijker vast te stellen in een boek met plaatjes. In een boek met alleen woorden is er vaak alleen maar indirect bewijs (zoals de naam van een persoon of het land waar de persoon vandaan komt). Soms is er helemaal geen sprake van huidskleur, bijvoorbeeld als het boek over dieren gaat. In de tabel hieronder ga ik uit van het aantal niet-witte mensen.
voor 2011
2019
2020
2021
Geen
52,27%
34,04%
38,05%
34,92%
In illustraties
2,27%
7,80%
7,37%
7,54%
Bijpersonen
26,14%
7,66%
6,78%
3,97%
Enkele personen
5,68%
19,29%
23,30%
30,56%
Alle / meeste personen
3,41%
10,07%
10,91%
11,90%
Nvt / geen mensen
10,23%
21,13%
13,57%
11,11%
Ook hier is de trend duidelijk. Het aantal boeken met alleen maar witte mensen blijft de laatste jaren ongeveer gelijk, maar het aantal boeken met meerdere niet-witte hoofdpersonen neemt flink toe. En het aantal boeken met alleen maar niet-witte personages stijgt licht.
De verschillen zijn dus al te zien in de laatste drie jaren, maar vergeleken met de boeken van voor 2011 zijn de verschillen erg groot.
Seksuele diversiteit
Tot slot keek ik naar LHBT+-personages in een boek. Daarbij was ik niet veeleisend: als iemand zegt dat ze twee moeders heeft, rekende ik dat al mee.
voor 2011
2019
2020
2021
Homoseksueel
1,14%
3,26%
4,13%
7,54%
Lesbisch
3,41%
2,13%
3,83%
4,37%
Homoseksueel & lesbisch
1,14%
0,28%
0,59%
1,59%
Biseksueel
0%
0,43%
0%
0,40%
Homoseksueel & biseksueel
0%
0,14%
0%
0,40%
Homoseksueel, lesbisch & biseksueel
0%
0%
0,29%
0,40%
Transgender
0%
0,43%
0,29%
0%
Homoseksueel, biseksueel & transgender
0%
0%
0,29%
0%
Lesbisch & transgender
0%
0,28%
0,29%
0,40%
Homoseksueel, lesbisch & transgender
0%
0%
0%
0,40%
Lesbisch & biseksueel
0%
0%
0%
0,79%
Alle
0%
0,14%
0,29%
0,40%
Geen
94,32%
92,91%
89,97%
83,33%
De percentages zijn meestal laag, waardoor 1 boek al een verschil kan maken. Het meest interessant is het daarom om naar de rijen ‘Homoseksueel’, ‘Lesbisch’ en ‘Geen’ te kijken. Vooral boeken met homoseksuelen nemen toe, terwijl het aantal boeken met geen seksuele diversiteit duidelijk aan het afnemen zijn.
Conclusie
Worden kinderboeken diverser? was mijn vraag, en het antwoord lijkt me duidelijk: ja! Op alle drie de terreinen waar ik naar keek, zijn verschuivingen te zien: het aantal boeken met voornamelijk jongens in de hoofdrol neemt af, steeds meer kinderen van kleur zijn een belangrijk personage in een boek, en er is meer aandacht voor LHBT+-personages. Van jaar tot jaar zijn de verschillen vaak klein, maar gaat de trend meestal wel in dezelfde richting. En als je de kinderboeken van de afgelopen drie jaar vergelijkt met de kinderboeken van voor 2011, dan zijn de verschillen overduidelijk.
Groene eieren met ham van Dr. Seuss verscheen voor het eerst in 1972 bij Het Goede Boek, in de vertaling van Katja en Kees Stip. Een paar jaar later, toen ik in de derde of vierde klas op de lagere school zat, speelde ik het boek met klasgenoten helemaal uit tijdens de weekendviering. Een paar jaar later deden we dat nog eens over, tijdens de avond waarop we afscheid namen van de lagere school.
Meer dan 40 jaar later ken ik nog steeds hele stukken uit mijn hoofd. Het boek is een dialoog tussen twee personen en begint zo:
Ik ben Sam.
Ik ben Sam.
Ik ben Sam uit Amsterdam.
Dat ge-Sam! Dat ge-Sam! Ik hou niet van dat gezwam!
Wil je eieren van Sam? Groene eieren met ham?
Groene eieren met ham? Nee, die lust ik niet hoor Sam!
Eet je hier of eet je daar?
Ik eet niet hier, ik eet niet daar, eet jij dat rare eten maar! Groene eieren met ham? Nee, die lust ik niet hoor Sam!
En zo gaat het verder. Sam probeert de naamloze persoon over te halen om de groene eieren met ham te eten, op verschillende plekken, met verschillende dieren. In een huis, met een muis; in een bos, met een vos. Enzovoorts.
Het boek was lang niet leverbaar, maar in 2004 verscheen een herdruk bij Gottmer, in een nieuwe vertaling door Bette Westera. Ik las deze week daarvan de zesde, herziene druk uit 2019 en dat was een vreemde ervaring. Het boek begint zo:
Wie ik ben?
Ik ben Bram.
Ik ben Bram.
Wat Ik-ben-Bram! Wie Ik-ben-Bram! Ga weg, ik wil geen Ik-ben-Bram!
En groene eieren met ham?
Groene eieren met ham? Nee, Ik-ben-Bram, daar houd ik niet van.
Wil je ze hier of wil je ze daar?
Ik wil ze niet hier. Ik wil ze niet daar. Ik lust ze niet. Neem jij ze maar. Ik wil ze nergens, Ik-ben-Bram, jouw groene eieren met ham.
Ik pakte er de oorspronkelijke tekst bij. Die gaat zo:
I am Sam.
I am Sam.
Sam I am.
That Sam-I-am! That Sam-I-am! I do not like that Sam-I-am!
Do you like green eggs and ham?
I do not like them, Sam-I-am. I do not like green eggs and ham.
Would you like them here or there?
I would not like them here or there. I would not like them anywhere. I do not like green eggs and ham. I do not like them, Sam-I-am.
Je ziet: het was een lastige klus voor de vertalers. De zinnen zijn kort, het aantal woorden is heel beperkt (Dr. Seuss gebruikte precies 50 verschillende woorden; ik heb niet nageteld hoeveel dat er in het Nederlands zijn geworden) en het moet nog rijmen ook.
Het begint al met ‘Sam-I-am’, wat eigenlijk onmogelijk te vertalen is zonder iets te verliezen. Katja en Kees Stip verloren iets meer, Bette Westera hield de vorm aan en koos voor beginrijm in plaats van eindrijm, maar moest daarvoor wel de naam van Sam in Bram veranderen. Dat is natuurlijk niet zo erg voor lezers die het boek voor het eerst zien, maar wel voor mensen die het origineel of de eerste vertaling kennen.
Als ik het origineel naast de vertaling van Bette Westera leg, en die vergelijk met de versie die in mijn hoofd zit, denk ik dat Bette Westera wat meer bij het origineel is gebleven, en dat de versie van Katja en Kees Stip wat lekkerder loopt. Maar ja, het is wel lastig om een nieuwe versie objectief te vergelijken met een versie die al bijna een leven lang in je hoofd zit.
Er waren dit jaar 26 inzendingen, 2 minder dan vorig jaar. Sommige inzendingen kwamen van groepjes. De gemiddelde score was 612 (van de maximaal 1010) punten. Maar liefst 7 mensen kwamen boven de 900 punten uit!
Iedereen vond Bob Popcorn in Amerika, en Viruswereld. Au! werd door één persoon gemist.
De lastigste opgave was De verhalendief. Die hadden maar drie mensen goed. Ook met De goede dieven, Let goed op en Heartstopper ; 1 hadden jullie behoorlijk wat moeite.
Puntentelling
Een compleet goed antwoord (citaat + emoji/raadsel/illustratie + titel + schrijver) leverde 10 punten op. Het ontbreken van een van deze elementen was nog steeds goed voor 7 punten.
Over het algemeen heb ik niet al te streng nagekeken. Als een combinatie fout was, maar ik het vermoeden had dat het wel goed bedoeld was (bijvoorbeeld r2 ipv r20) dan trok ik daarvoor maar 1 punt af.
Een paar mensen leverden een document aan dat zo lastig na te kijken was, dat ik daar wat punten voor heb afgetrokken.
De winnaars
Bij 2 deelnemers keek ik wel heel streng na, omdat ze allebei een volledig ingevuld antwoordvel instuurden. Een van die twee maakte twee kleine foutjes (leerling-tovenaar ipv leerling-toveraar en het verkeerde deel van de serie: Het geheim van de Schaduwgruw ipv Het geheim van Gargantis). De andere had dus een perfecte score. En daarmee is Jacqueline A, nadat ze al verschillende keren tweede was geworden in deze quiz, dus eindelijk de winnaar. Ze was ook nog eens de eerste die instuurde, op Eerste Kerstdag al. Gefeliciteerd Jacqueline! Ik maak € 20,21 over naar het goede doel dat zij mag uitkiezen.
(En als jullie nu denken: “Hoe kan het dat Maria niet heeft gewonnen?“ Maria deed dit jaar niet mee, maar ik ben ervan overtuigd dat als ze wel had meegedaan, ze ook een perfecte score gehaald had).
Uit de andere inzenders trok ik willekeurig de naam van Norma. Ik zal € 10,11 overmaken naar het goede doel van haar keuze.
De volledige ranglijst
Jacqueline A 1010
Susan 1006
Marit 984
Wendy & Menno 951
José 947
Martha 945
Monique 922
Annette 866
Mik 834
Jacqueline T 775
Aphrodite 756
Jan 670
Anne-Hilde, Loes & Suzan 602
Mathilde 486
Roos 457
Margaret 441
Ellen 436
Els 426
Katrien 415
Liselotte 392
Ivon 371
Lia, Mare & Imme 360
Norma 263
Annet 241
Carine 221
Rian 145
Allemaal bedankt voor het meedoen, en misschien tot volgend jaar!
Ik heb de oplossingen zien binnenkomen, maar nog niet echt gekeken naar jullie antwoorden. Ik weet ook nog niet hoeveel mensen hebben ingezonden, maar daar ga ik nu mee aan de slag!
Dit is het twintigste kinderboekenjaaroverzicht van Kjoek, met onder andere de winnaars, de opvallende boeken en de doden van 2021.
De winnaars
De grote winnaar dit jaar was Hele verhalen voor een halve soldaat, van Benny Lindelauf en Ludwig Volbeda. Het boek kreeg de Woutertje Pieterse Prijs, het Gouden Penseel en een Zilveren Griffel.
Andere winnaars waren:
Nienke van Hichtumprijs: Zonder titel / Erna Sassen (illustraties Martijn van der Linden)
Prijs van de Nederlandse Kinderjury 6 t/m 9 jaar: De zoete zusjes zoeken een schat / Hanneke de Zoete (illustraties Iris Boter)
Prijs van de Nederlandse Kinderjury 10 t/m 12 jaar: Totaal gesloopt / Jeff Kinney ; vertaling Hanneke Majoor
Thea Beckmanprijs: IJzerkop / Jean-Claude van Rijckeghem
Kinderboekwinkelprijs: Alfabet / Charlotte Dematons
Nu ik dit overzicht maak, zie ik dat er dit jaar geen Boekenleeuw en Boekenpauw zijn uitgereikt. In juli werd de organisator, Boek.be, failliet verklaard.
De opvallende boeken
11 boeken die ik vond opvallen dit jaar:
Amari en de Nachtwachters / B.B. Alston ; ill. Godwin Akpan ; vert. Sandra Hessels
Zonder titel / Erna Sassen ; ill. Martijn van der Linden
De prins en de naaister / Jen Wang ; vert. Lia Belt
Dwarsloper / Mijke Pelgrim
De tunnel / Anna Woltz
De geest en het meisje / Lucy Strange ; vert. Aleid van Eekelen-Benders
Viruswereld / Marc ter Horst ; ill. Wendy Panders
Rekenen voor je leven / Edward van de Vendel & Ionica Smeets ; ill. Floor de Goede
Films die nergens draaien / Yorick Goldewijk
Wie achter deze deur verdwaalt / Rindert Kromhout & Tonke Dragt
Iets heel bijzonders / Susin Nielsen ; vert. Lydia Meeder en Barbara Zuurbier
Het blog over het citaat van Pippi Langkous bleef het goed doen. Ook het vervolgartikel dat ik in 2020 schreef, scoorde goed. Alle andere artikelen bleven daar ver bij achter.
De Kerstvakantie komt eraan, of is al begonnen en Nederland zit in lockdown. Er valt dus niet veel te beleven, de komende weken. Daarom is hier de Kjoek Kerstvakantie Kinderboeken Kwis 2021, met heel veel puzzels om je bezig te houden tot na nieuwjaar! Je moet op zoek naar 101 titels (en schrijvers) van kinderboeken uit 2021. Die titels kun allemaal op 2 manieren vinden.
Ten eerste heb ik uit elk boek een citaat gekozen. Weet je uit welk boek het komt? Soms is het vrij makkelijk, maar er zitten ook lastigere citaten tussen. Gelukkig heb je dan nog een tweede mogelijkheid om aan de titel te komen. Je kunt gaan puzzelen met emoji, raadsels en illustraties, want elke titel wordt ook nog op een andere manier uitgebeeld.
In het document hieronder vind je een uitgebreide uitleg, en alle opgaves.
Het is voor mij het handigst als je oplossing bestaat uit 101 (of minder) regels, waarin je steeds met het nummer van het citaat begint, daarna het nummer van de emoji / raadsel / illustratie en afsluit met de titel en schrijver van het boek. (Als je instuurt in Excel ben ik helemaal blij). Bijvoorbeeld:
c1 – e11 – Zeis / Neal Shusterman c2 – i49 – Het mysterie van het steenhouwertje / Thé Tjong-Khing
Je hebt tot en met 2 januari 2022 om je oplossingen op te sturen naar richard.thiel@online.nl. De oplossing en de winnaars maak ik de week erna bekend.
Wat kun je winnen?
Meedoen is belangrijker dan winnen en geven is zaliger dan ontvangen. Daarom ziet de prijzenpot er zo uit:
Eerste prijs, voor degene met de meeste punten: Eeuwige roem. En ik maak € 20,21 over naar het goede doel van jouw keuze.
Daarnaast verloot ik onder de andere inzenders, ongeacht het aantal goede antwoorden, de tweede prijs: ik maak € 10,11 over naar het goede doel van jouw keuze.
Stuur vooral ook in als je lang niet alles weet! Ook dit jaar is er veel werk gaan zitten in het maken van deze puzzel en ik vind het fijn om daarvoor wat terug te zien. Als er veel inzendingen zijn, is de kans groter dat ik de kwis nog een keer organiseer. Ik vind het ook prima als je symbolisch 1 antwoord instuurt.
Bij het maken van een lijst met favorieten is afstand in tijd wel handig, heb ik gemerkt. Ik denk dat als ik deze hele lijst volgend jaar nog een keer zou maken, de favorieten uit de vroege jaren er nog steeds in zouden staan, maar dat deze lijst met de meest recente jaren totaal anders zou kunnen zijn.
Bij deze laatste elf jaren kon ik steeds kiezen uit een lange lijst met boeken. Dat was soms best lastig.
In deze laatste lijst zitten veel boeken van Nederlandse schrijvers en dit is de eerste. Ik kon kiezen uit een lijst waar nog aardig wat andere boeken van Nederlandse schrijvers tussen zitten: Evi, Nick en ik; Trash; Driedelig paard; Toen kwam Sam; Erebos; Dagboek van een muts; Kampioen; en Ik en de Rovers
2012
Cinder / Marissa Meyer ; vertaling [uit het Engels]: Sandra C. Hessels. – Edge, 2012
De eerste twee delen van de geweldige Lunar Chronicle-serie verschenen bij deze Vlaamse uitgever, en daarna stopte het. Gelukkig nam Blossom Books vijf jaar later deze twee titels over, en gaf ook de andere vier delen uit.
Andere boeken uit 2012 die kans maakten: Niet zonder liefde; Een weeffout in onze sterren; De bijzondere kinderen van mevrouw Peregrine; Het wonderkabinet; Ik kan nog steeds niet vliegen; Spinder; iBoy; De 2in van de Ommezijd3; Overstroomd; Aan de kant, ik ben je oma niet!; Nederland; Is dat alles?; en Zwarte zwaan.
2013
Het mes dat niet wijkt / Patrick Ness ; vert. [uit het Engels] door Ineke Lenting. – Moon, 2013
Dit was een uitstekend jaar voor de Nederlandse boeken van Patrick Ness. De hele Chaos-trilogie verscheen, en ook nog eens Zeven minuten na middernacht en ook dat boek was een kanshebber dit jaar.
Andere kanshebbers: Wonder; Mijn bijzonder rare week met Tess; Het raadsel van alles wat leeft; Op een morgen stond ze daar; De waanzinnige boomhut van 13 verdiepingen; en Geek girl (knap anders!).
2014
De mysterieuze zolder / Neal Shusterman & Eric Elfman ; vertaald uit het Engels door Wiebe Buddingh’ ; met illustraties van Wouter Tulp. – Van Holkema & Warendorf, 2014
Net als de voorgaande twee jaren het eerste deel van een vertaalde serie, maar hierna is dat afgelopen.
Andere mooie boeken uit dit jaar waren: Hotel De Grote L; Dwars door de storm; Lindbergh; Honderd uur nacht; De duik; Hoe ik per ongeluk een boek schreef; Elke dag een druppel gif; We gingen achter hamsters aan; De labyrintrenner; Eleanor & Park; en Ready player one.
2015
Gips / Anna Woltz. – Querido, 2015
Anna Woltz noemde ik hiervoor al een aantal keren in de lijstjes van boeken die het net niet werden, maar dit jaar is het dus raak. Ook al was er stevige concurrentie: Wij leugenaars; De maan-zaak; Stem op de okapi; Een aap op de wc; Haaieneiland; Rond vierkant vierkant rond; Grensgangers; en Seeker.
2016
Eilanddagen / Gideon Samson. – Leopold, 2016
Dit boek maakte indruk toen ik het las, maar sindsdien heb ik het niet meer herlezen. Dat moet ik toch maar eens gaan doen.
En verder uit 2016: Keverjongen; Wij zijn allemaal moleculen; De oma van de oma van mijn oma; Staalhart; Boreas en de duizend eilanden; De (niet zo) rampzalige avonturen van Herre; Neem mijn hand; Stukjes hemelblauw; De Wonderlingen; en Het Ministerie van Oplossingen.
2017
De zweetvoetenman : over rechtszaken & regels (en een hoop gedoe) / Annet Huizing ; met illustraties van Margot Westermann. – Lemniscaat, 2017
Er staat niet zo heel veel non-fictie in deze lijst, maar nu komen er twee achter elkaar! 2017 is ook het jaar van Lampje, dat een jaar later zo’n beetje alle kinderboekenprijzen won. Ook dat boek had prima op deze lijst gepast. Had ik al eens gezegd dat de keuzes soms best moeilijk waren?
En verder haalden deze boeken mijn (niet zo heel korte) shortlist: De Waterwaack van Natterlande; Podkin Eenoor; In de voorste linie; Het geheim van het Nachtegaalbos; Piratenzoon; Dex; Heel heel heel vies boek; Als de sterren zingen; Woordnerd; De Goudvisjongen; Het alfabet van Candice Phee; De oorlog die mijn leven redde; The hate u give; en Nieuwe maan.
2018
Palmen op de Noordpool : het grote verhaal van klimaatverandering / tekst Marc ter Horst ; illustraties Wendy Panders. – Gottmer, 2018
Ik geef toe: als ik deze lijst volgend jaar zou maken, zou hier hoogstwaarschijnlijk een ander boek staan. Maar op de dag dat ik dit schrijf, begint de klimaattop in Glasgow, waarvan de uitkomst dus nog niet zeker is. Ik zou in ieder geval wensen dat alle wereldleiders dit boek gelezen hebben!
Welk boek ik anders gekozen zou hebben? Het staat waarschijnlijk hier tussen: Het (on)gewone verhaal van Bo (en Tom); Morrigan Crow en het Wondergenootschap; De reis van Syntax Bosselman; Bestemming onbekend; Code Kattenkruid; Ze gaan er met je neus vandoor; De kikkerbilletjes van de koning; Winterhuis Hotel; 67 seconden; en Het mysterieuze horloge van Walker & Dawn.
2019
Hoe ik mijn vader redde / Henk Hardeman. – Ploegsma, 2019
Weer een heel lastige keus dit jaar, en ook hier zou het volgend jaar anders kunnen zijn. Want er verscheen meer moois in 2019: Opgejaagd; Toffee; De Veger; Miss Eenhoorn; Alles gaat slapen want nu is het nacht; Adres onbekend; Brons; Kleuren; De weglopers; De bijzondere woorden van Gioia; Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt; De laatste mens; en IJzerkop.
2020
Meerminnen verdrinken niet : een mosselvissersdorp, een stormramp, een meisje / Saskia Maaskant ; illustraties: Vicky Maaskant. – Davidsfonds Infodok, 2020
Omdat ik uit Zeeland kom, net als de helft van mijn familie, heeft dit boek een streepje bij mij voor. Het meisje uit de ondertitel is ongeveer in hetzelfde jaar geboren als mijn oma, dus ik las het boek ook een beetje als mijn eigen familiegeschiedenis.
Andere boeken zonder Zeeuwse connectie: Gozert; Reis naar de maan; Offerkind; Avonturen van de dappere ridster; Alfabet; Onmogelijk blauw; De juwelendief; Het boek van Jongen; Twee fonkelrode sterren in de blinkend witte sneeuw; Gloei; De zomer dat we Parijs bestormden; Mijn jaar in een tent; Stilte heeft een eigen stem; Wat is kunst?; en De boom met de bittere bladeren.
2021
Films die nergens draaien / Yorick Goldewijk ; met illustraties van Yvonne Lacet. – Ploegsma, 2021
2021 is nog niet eens afgelopen, dus deze keus is nog veel minder definitief dan die van de boeken hierboven. Ik las dit boek pas vorige week uit.
Ik weet niet wat ik allemaal nog ga lezen aan mooie boeken dit jaar, maar deze las ik in ieder geval al wel: Amari en de Nachtwachters; Zonder titel; De prins en de naaister; Dwarsloper; De geheime detectives; De geest en het meisje; Viruswereld; en Rekenen voor je leven.
Tot slot
Dat was het dan. 71 boeken uit 71 jaren. Soms was de keus makkelijk, soms lastig. De meeste auteurs die ik erin wilde hebben, staan er wel in. Ik blijk een voorkeur te hebben voor dikkere boeken voor de wat oudere jeugd. Het mag realistisch zijn, historisch, science fiction of fantasy, dat maakt me niet zo veel uit.
Nu ik terugkijk zie ik dat er geen enkele Vlaamse auteur in de lijst staat, al staan ze soms wel bij de kanshebbers. Dat zou ik een volgende keer anders willen doen.
Het is me ook duidelijk geworden dat het goed is om af en toe boeken te herlezen, met name de boeken van de afgelopen dertig jaar. Ik ben tijdens het maken van deze lijst al begonnen. Mijnheer van Dale en juffrouw Scholten, en Citroenlimonade heb ik inmiddels met genoegen herlezen.
Morgen nog een klein stukje over mijn top 5 voor de Grote Vriendelijke 100. Ik kan al wel verklappen dat de 5 boeken op zich allemaal langs zijn gekomen, maar toch niet helemaal. Hoe dat precies zit lees je morgen!
Het einde van de serie begint in zicht te komen en dat brengt keuzestress met zich mee. In mijn hoofd zit nog een aantal schrijvers die zeker in de lijst moeten komen. Maar intussen wordt het aantal open plekken kleiner en kleiner, dus het is de vraag of dat allemaal gaat lukken.
En intussen blijft het aantal boeken waaruit ik kan kiezen maar groeien. In het begin waren het er maar een paar per jaar, later liep dat op naar een kleine honderd, maar in deze periode waren het er tegen de 300 per jaar! Opnieuw heb ik niet veel boeken uit deze periode herlezen, wat het kiezen ook lastiger maakt.
2001
Winterijs / Peter van Gestel. – De Fontein, 2001
In sommige jaren moet ik kiezen uit vier of vijf boeken die ik allemaal even goed vind. Winterijs had weinig concurrentie. In 2001 verschenen ook Marikes vijfde geheim; Sophie en de zee; Artemis Fowl; Kaas en de evolutietheorie; en Heksendochter.
2002
De zomer van Winn-Dixie / Kate DiCamillo ; [vert. uit het Engels: Annelies Jorna]. – Querido, 2002
Dit is een jaar met maar weinig titels die nu nog tot de verbeelding spreken. Bijvoorbeeld: Vijf letters, meer niet; De gevleugelde kat; De koningsproef; De stem van Tamar; Wie is Julia; en 4 vriendinnen, 1 spijkerbroek.
2003
De gele ballon / Charlotte Dematons. – Lemniscaat, 2003
Er waren veel concurrenten dit jaar: De magische bibliotheek; Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht; Uil; Lopen voor je leven; Stargirl; De dievenbende van Scipio; Een moordend systeem; Coraline; en Met de noorderzon. Maar ik koos weer eens voor een prentenboek, omdat er maar weinig prentenboeken in deze lijst staan.
2004
Waar is de taart? / Thé Tjong-Khing. – Lannoo, 2004
En nog een prentenboek! Waar is de taart? had flinke concurrentie, want ook dit jaar verschenen: Het boek van alle dingen; Gewist; Lucas; Aan de bal; en Negen Open Armen.
2005
Schijnbewegingen / Floortje Zwigtman. – De Fontein, 2005
Het eerste deel van de monumentale trilogie Een groene bloem mag natuurlijk niet ontbreken in deze lijst. Maar daardoor was er geen plaats voor Hoe ik nu leef; Jonkvrouw; en Het Grote Misschien. En ook niet voor De vuurvreter; Hart van inkt; en Schaduwspits.
2006
Een pittig klasje / Mirjam Oldenhave ; met ill. van Rick de Haas. – Ploegsma, 2006
In dit jaar verschenen andere boeken die ook mooi op de lijst hadden gestaan: Twilight; De jongen in de gestreepte pyjama; en De wonderbaarlijke reis van Edward Tulane. Maar de serie over Mees Kees biedt inmiddels al vijftien jaar een geslaagde mix van humor en ernst, en had daardoor een streepje voor.
2007
De Penderwicks : een zomers verhaal over vier zusjes, twee konijnen en een heel interessante jongen / Jeanne Birdsall ; vert. [uit het Engels] door Marijke Koekoek en Susan Ridder. – Van Gennep, 2007
Dit was weer een heel lastige keus. Er was concurrentie van John Green (Negentien keer Katherine), Aidan Chambers (Dit is alles) en Marcus Zusak (De boekendief). En dan waren er dit jaar ook nog De wonderlijke lotgevallen van Olle en Lena, en het begin van de Grijze Jager-serie (De ruïnes van Gorlan). Het werd dus dit heerlijke feelgood-boek.
2008
De gelukvinder / Edward van de Vendel, Anoush Elman. – Querido, 2008
Edward van de Vendel is zo’n schrijver die eigenlijk niet mag ontbreken. Ik noemde hem al eerder bij de boeken die het net niet gehaald hadden, en dat zal ik bij de nog komende jaren vast nog wel eens doen. Maar in dit jaar heeft hij het dus gehaald, met het eerste deel van de Slash-serie. Dat ging ten koste van Blues voor Sirius; Red mijn hond!; Op zoek naar Violet Park; Verlaten; en De aankomst.
2009
De hongerspelen / Suzanne Collins ; vert. [uit het Engels] door Maria Postema. – Van Goor, 2009
Bij sommige boeken uit deze lijst heeft het meegeholpen dat ze verfilmd zijn. Dat zorgde ervoor dat ik ze ging herlezen. Dat geldt natuurlijk voor Harry Potter, maar ook voor deze serie. Maar ik denk dat het boek zonder de verfilming ook wel in de lijst was gekomen, want ik was er vanaf het begin enthousiast over. Net als over Boy 7 en Paper Towns, waarvan ik ook de verfilmingen zag, maar die het dus net niet gehaald hebben. Andere boeken uit 2009, die niet verfilmd werden: De gave van Katsa; en Dichtbij ver van hier.
2010
Liverpool Street / Anne Voorhoeve ; [vert. uit het Duits Hilke Makkink]. – Callenbach ; Davidsfonds/Infodok, 2010
De lijst met andere kanshebbers dit jaar is enorm, maar het werd dus dit ontroerende boek, over een meisje uit een joods gezin dat een vergeefse poging doet uit Nazi-Duitsland te ontsnappen. Uiteindelijk gaat Ziska in haar eentje op een kindertransport naar Engeland. Opmerkelijk is dat in een ander boek (Nanking Road) het scenario wordt gevolgd waarbij de familie wel samen weet weg te komen.
De andere boeken die kans maakten: Het reuzenradmysterie; Marcelo en de echte wereld; De hemel van Heivisj; Tamar; De flat van Fatima; Soldaten huilen niet; Als je terugkomt; Verdwijnkind; Donderkat; Tonje en de geheime brief; Het rode ei; Galgenmeid; Een boek; en Rosie en Moussa.
M.G. Leonard en Sam Sedgman (10+, De Fontein, 2020-…. Illustraties: Elisa Paganelli. Vertaling: Marce Noordenbos / Anne Douqué)
Paul Mosier (12+, Lemniscaat, 2018. Vertaling: Lydia Meeder)
Tom Wouters [tekst] & Rosalien Helsen [illustraties] (4+, Lannoo, 2021)
Kjoek? 