Ik ben geboren in Groningen en heb mijn jeugd doorgebracht in een gehucht (Steendam) aan de oever van het Schildmeer. ’s Zomers zat ik op zee, op de kustvaarder van mijn vader, en daar las ik de hele boekenkist van de scheepsbibliotheek leeg.
Na mijn studie Engels aan de Universiteit van Groningen heb ik tien jaar als docent Engels voor de klas gestaan. Het was een mooie tijd, leerzaam, soms zwaar, vaak vermakelijk. Na een verhuizing was het moeilijk om elders vergelijkbaar werk te vinden, en na allerlei losse baantjes pakte ik een oude droom op: vertalen. Eerst vertaalde ik alles wat los en vast zat, maar geleidelijk aan kreeg ik een voet tussen de deur bij de boekenuitgevers.
Ik woon in Doetinchem, heb twee volwassen dochters en deel mijn huis met mijn hond, Berend, een boerenfox.
Wanneer ben je begonnen met vertalen? Wat was je eerste vertaling?
Ruim twintig jaar geleden ben ik begonnen met het vertalen van boeken. Eerst literatuur voor volwassenen, maar ergens rond 2000 werd ik opgebeld door de uitgever van Vassallucci (een mooie uitgeverij, helaas ter ziele) met het verzoek een paar 
kinderboeken te vertalen. Dat waren Dagboek van een prinses, van Meg Cabot, en het heerlijke De zeer volhardende Gappers van Frip, van George Saunders. Dagboek van een prinses vertaalde ik toen mijn jongste dochter puber was, en voor het juiste register hoefde ik alleen maar naar de gesprekken tussen haar en haar vriendinnen te luisteren. De Gappers van Frip werd in 2003 met een Zilveren Griffel bekroond. Stiekem vatte ik de onderscheiding op als een stempel van goedkeuring voor mijn werk.
Welke vertaling van jou is het bekendste, denk je?
De bekendste zijn zonder enige twijfel mijn vertalingen van de thrillers van Karin Slaughter. Het bekendste jeugdboek misschien Dagboek van een prinses
?
Hoeveel boeken heb je inmiddels vertaald?
Inmiddels heb ik ruim honderd boeken vertaald, jeugdboeken, thrillers en volwassen literatuur.
Wat vind je het fijnste aan vertaler zijn? En wat vind je het minst fijne?
Het fijnste aan mijn beroep? Het heeft zoveel fijne kanten: lekker met taal spelen, eigen baas zijn, met krakende hersens oplossingen bedenken, mijn eigen tijd indelen, koffie drinken wanneer ik er zin in heb, collega’s ontmoeten… De lijst is bij lange na niet compleet. En het minst fijne? Met mezelf moeten leuren, uitgevers vragen of ze werk voor me hebben, administratie…
Hoe ga je te werk?
Vrijwel altijd lees ik het te vertalen boek van begin tot eind en zoek her en der wat op over schrijver en werk. Dan begin ik te vertalen. Aan het einde van elk hoofdstuk lees ik mijn werk door, bij wijze van eerste correctie. Wanneer ik de vertaling af heb, neem ik deze hoofdstuk na hoofdstuk en zin na zin door, en daarna lees ik elk hoofdstuk nogmaals, maar nu hardop. Vervolgens print ik het hele zaakje en lees de vertaling van papier. Pas dan mag het werk de digitale deur uit.
Alleen bij de boeken van Karin Slaughter begin ik na het lezen van elk hoofdstuk meteen te vertalen. Dat komt doordat er een enorme druk op de vertaling zit. Haar boeken worden het eerst in het Nederlands uitgegeven, dus ik moet vóór de Engelstalige fanfare uit lopen. De eerste drie maanden van het jaar zijn dan ook altijd ware Slachtmaanden.
Welke hulpmiddelen gebruik je allemaal?
Computer, laptop, woordenboeken (digitaal en papier), naslagwerken, Wikipedia, en mijn hond, die me dwingt een aantal keren per dag naar buiten te gaan en mijn hersens leeg te lopen.
Hoe ziet je werkdag er ongeveer uit?
Ik ben een ochtendmens en begin het liefst vroeg. Na twaalven moet ik eerst mijn middagdip verwerken, maar om een uur of twee begint de machine in mijn bovenkamer weer warm te lopen. ’s Avonds ben ik ook scherp, maar ik werk dan alleen als het echt nodig is. En tussendoor dus lekker naar buiten met Berend.
Wat zijn volgens jou de kenmerken van een perfecte vertaling?
Vooropgesteld dat perfecte vertalingen niet bestaan, zou ik zeggen dat een goede tot uitstekende vertaling recht doet aan het origineel en dat de brontaal er niet doorheen mag schemeren. Tegelijkertijd mag/moet de vertaler zich een zekere mate van vrijheid veroorloven. Dat laatste geldt vooral voor kinderboeken, die misschien nog meer dan volwassen literatuur een appel doen op de creativiteit van de vertaler.
Over welke vertaling ben je het meest tevreden?
Ik weet niet over welke vertaling ik het allertevredendst of het minst tevreden ben. Wat jeugdliteratuur betreft heb ik met buitengewoon veel plezier gewerkt aan de Chaos-trilogie van Patrick Ness. Aanvankelijk vond ik het moeilijk om de ‘stem’ van Todd, de hoofdpersoon, te vinden, want hij heeft een eigen taal. Maar toen ik zijn stem eenmaal te pakken had, begon die te leven in mijn hoofd, en elke dag weer dook ik ‘vol vreugde’ in de duistere wereld die in de trilogie wordt beschreven. Ik vind het heel jammer dat er in Nederland niet meer belangstelling is voor het werk van Patrick Ness, een fantastische auteur met een fijne pen en thema’s die tot nadenken stemmen.
Kun je een voorbeeld geven van een fragment waar je erg tevreden over bent?
Voor het boek Hoe tem je een draak van Cressida Cowell (Vassallucci, 2004) mocht ik helemaal losgaan op de heerlijk bizarre namen die de schrijfster voor haar personages had verzonnen. Een feest! Een fragment:
‘OPLETTEN!’ schreeuwde Rochel de Bulk, de soldaat die de jongens alles over Inwijding moest bijbrengen. ‘Dit wordt jullie eerste militaire operatie, en Stikkum gaat het bevel over jullie voeren.’
‘O, niet Stik-kum,’ kreunden Meurbek de Mafknar en bijna alle overige jongens. ‘U kunt Stikkum echt niet als leider aanstellen, meneer, hij is WAARDELOOS.’
Doodongelukkig veegde Stikkum Stoere Steurkop de Derde, Hoop en Toekomstig Hoofd van de Stam van de Harige Hufters, zijn neus af aan zijn mouw. Hij zonk nog iets dieper weg in de sneeuw.
Is er verschil tussen vertalen voor kinderen/jongeren en vertalen voor volwassenen?
Ja, er is verschil, durf ik als vertaler van beide te stellen. Bij beide is creativiteit een van de sleutelwoorden, maar bij jeugdliteratuur zit er een wat speelser randje aan. En het vertalen van kinder- en jeugdboeken is beslist niet gemakkelijker dan het vertalen van volwassen literatuur…
Welk boek dat nog niet vertaald is, wil je graag vertalen?
Ik zou heel graag meer boeken van Patrick Ness willen vertalen. Zijn stijl, zijn verhalen, het is allemaal zo mooi en origineel… Zijn werk weet me te raken.
Hoe kom je in beeld bij uitgevers?
Er is een tijd geweest dat ik geen enkele moeite hoefde te doen om aan werk te komen. Uitgevers wisten me te vinden en vaak moest ik wegens tijdgebrek nee zeggen. Dat is nu heel anders. Er worden minder buitenlandse boeken aangekocht, ook duiken uitgevers onder de voorwaarden van het modelcontract (en ik vertaal uitsluitend voor het modelcontract). Verder is er veel verloop op de redacties van uitgeverijen, en zo kan je naam zomaar uit beeld verdwijnen. Nu moet ik weer hevig de markt op om mezelf te verkopen, maar dat neem ik voor lief, want ik doe niets liever dan vertalen…
Maak je je wel eens zorgen over computervertalingen? Zullen die jouw werk overbodig maken?
Ik maak me totaal geen zorgen om computervertalingen. Kom maar op, vertaalcomputer, dan zal ik je een poepie laten ruiken!
Hoe zou de wereld eruit zien zonder kinderboekenvertalers?
Leeg…
Waar werk je op het moment aan?
Op dit moment vertaal ik ‘Rebel Cats – Brave Tales of Feisty Felines’, van Kimberlie Hamilton, een boek over bijzondere katten door de eeuwen heen (verschijnt volgend jaar bij Van Goor). Ik hou van katten, dus de vertaling is aan mij wel besteed.
Wat lees je in je vrije tijd?
Nederlandse en Engelstalige literatuur, vooral fictie, en ik probeer de Nederlandse jeugdliteratuur zo goed mogelijk bij te houden. En met plezier!
2003 en 2005. In 2006 vroeg uitgeverij Davidsfonds me voor een dikker boek: Het grote boek van vergeten prinsessen van Rébecca Dautremer en Philippe Lechermeier. Vanaf dat boek ben ik steeds meer gaan vertalen.
overkoepelend avontuur heeft bedacht. Ook de Meneer Gom-reeks is erg fijn, vanwege de werkelijk grappige absurde manier van vertellen, dan komt het heel erg op timing aan.
Mijn eerste vertaling was het prentenboek Het verhaal van de beer met zijn zwaard, maar ik deed dit niet alleen. Toen nog onzeker had ik Loes Randazzo naast mij. Makkelijk natuurlijk, het was een korte tekst. Erg belangrijk voor mij was het ritme van de zinnen. Met een groep vrijwilligers hadden we in het dorp intussen een voorleesgroep. We haalden alle klassen naar de bibliotheek en lazen ze voor en hielpen ze bij het uitkiezen van boeken. Op de kleuterschool gingen we bij ze langs. Daar heb ik het oorspronkelijk Italiaanse boek getest in alle groepen voordat ik de rechten aankocht. Dus ik keurde de Nederlandse tekst ook pas goed nadat ik het boek heel vaak hardop had gelezen. Mijn toen nog jonge kinderen luisterden graag. En het hardop lezen van een 
tekst is nog steeds de check of het ritme, de zin goed loopt.
Ik geef de voetbalboeken serie Gooal! van Luigi Garlando uit en ik heb de laatste twee delen 6 en 7 vertaald. Toen ik begon met de serie had ik gewoon geen tijd om dat zelf te doen en heeft Peter Jansen dat zeer goed gedaan. Ik was ook een kritische lezer en redacteur van die eerste delen omdat ik als ouder toen helemaal ondergedompeld was in de hele gezellige ambiance van Italiaanse jeugdvoetbalteams omdat mijn twee zoons voetbalden. Dus de terminologie en het hele praten over voetbal – met ook een voetbalgekke echtgenoot – de spanning op het veld en op de tribune met die ouders, hoe de trainer ‘mister’ met die kinderen omgaat, ik zat er middenin. Toen ik, door de crisis gedwongen, minder boeken ging uitgeven nam ik het vertalen zelf op mij ook omdat ik intussen meer ervaring had.
Ik ben tevreden over de vertaling van Vergeten steden van Guido Quarzo. Een reiziger in een ver verleden vertelt over de steden die hij heeft bezocht. Het zijn mysterieuze filosofische verhalen waarin je duidelijke parallellen vindt met de huidige maatschappij. Het boek heeft ook prachtige recensies gekregen.
De brief voor de koning, zou ik zeggen. Toen ik Nederlands aan het leren was, heb ik een aantal Nederlandse vrienden gevraagd: Welk Nederlandstalig kinderboek moet ik lezen? Het antwoord was bijna unaniem De brief voor de koning van Tonke Dragt. En ik heb het boek gelezen en was er helemaal ondersteboven van. Dat boek moest ik vertalen. Ik heb het dan ook met een paar uitgevers over het boek gehad en diverse fragmenten uit het boek vertaald – en het klikte met Pushkin Press. Toen de uitgever van Pushkin zei: Welk Nederlandstalig kinderboek moeten we laten vertalen? was het antwoord heel eenvoudig: De brief voor de koning. Er zijn inmiddels meer dan 50.000 exemplaren verkocht en Netflix maakt een televisieserie van The Letter for the King.
Voor mezelf ben ik ook tevreden met De Zevensprong (The Song of Seven, ook door Pushkin uitgeven) omdat er veel leuke woordgrapjes en raadsels in het boek zitten – niet alles heb ik kunnen behouden (zelfs de titel was niet makkelijk) maar ik heb toch zelf een paar kleine woordgrapjes ter compensatie kunnen toevoegen, waar ik blij mee was.
superleuk om Hé, wie zit er op de wc? van Harmen van Straaten te vertalen, deels omdat de schrijver, Harmen, en de uitgever, David Rose, allebei heel aardige – en grappige – mensen zijn. Ik had wel best veel tijd nodig om die korte tekst te vertalen maar als je ‘loo’ met ‘poo’ in een boek mag rijmen, is dat echt genieten. Leuke baan, dat vertalen.
zich niet in 2018 afspeelt. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld Oorlogswinter (Winter in Wartime, ook door Pushkin Press uitgegeven) – dan moet je soms een beetje uitleggen, maar op een heel subtiele manier.
Ik denk dat Ik geef je de zon het bekendst is: het is een prachtig, poëtisch verhaal over familie, vriendschap, verlies en de kracht van kunst. Ik lees mijn eigen vertalingen bijna nooit niet terug, maar Ik geef je de zon pak ik af en toe uit de kast. Op dat verhaal ben ik nog steeds een beetje verliefd.
wat kan helpen om me in een personage te verplaatsen of wat kan helpen om in de buurt van de auteur te komen. Soms leidt dat tot vreemde dingen. Een tijdje geleden vertaalde ik Kalle, een boek van Tom Moorhouse over een rattenkolonie. Moorhouse is bioloog en het gedrag en de bewegingen van de ratten worden ontzettend goed beschreven. Onder het vertalen betrapte ik me erop dat ik soms mijn neus in de lucht stak en een beetje zat te snuiven, zoals de ratten in het verhaal vaak doen.
Grappig. Nu ik voor dit interview terugdenk aan bepaalde boeken merk ik dat er verhalen zijn waar ik echt van ben gaan houden: Er was eens een kasteel van Piers Torday is zo’n boek. En Aristoteles en Dante ontdekken het universum, van Benjamin Alire Sáenz. En Cathy’s boek, van Stewart, Weisman & Brigg. Dat verscheen ruim tien jaar geleden, maar ik zou je nog precies kunnen vertellen hoe de personages eruitzien en welke scènes ik mooi vond. Het geldt natuurlijk niet voor alle boeken, maar er zijn verhalen die me echt lief zijn, en de personages zijn een soort vrienden geworden, van wie je dan al een tijdje niks meer hebt gehoord.