Meneer Smit kon ontzettend goed voorlezen. In mijn herinnering las hij aan het eind van elke schooldag voor. Het is lang geleden, toen groepen nog klassen heetten. We smeekten hem vaak om door te gaan. Vooral in de periode dat hij De brief voor de koning van Tonke Dragt voorlas. Ik wilde de volgende dag gewoon weer heel graag naar school om te horen hoe het verder ging met Tiuri.
Die liefde voor voorgelezen worden en lezen is gelukkig nooit overgegaan. Op de middelbare school koos ik een pakket met zes talen. Voor mij was dat inderdaad een pretpakket. Ik heb me er altijd over opgewonden dat daar zo denigrerend over werd gedaan. Er waren ook klasgenoten voor wie dat juist een horrorpakket zou zijn geweest. Die onderwaardering voor talen heeft me er gelukkig niet van weerhouden om Engels te gaan studeren aan de UvA.
Wanneer ben je begonnen met vertalen?
Na jarenlange omzwervingen in verschillende functies bij uitgeverijen en de Vakopleiding Boekhandel en Uitgeverij vond ik het in 2010 tijd om voor mezelf te beginnen en me helemaal op het vertalen te storten.
Wat was je eerste vertaling?
Het eerste boek dat ik vertaalde was Jongens, beren en bergschoenen van Abby McDonald, een heerlijke YA-roman over de stadse Jenna die een zomer in de wildernis van Canada doorbrengt. Het was misschien wel een van de leukste vertalingen om te doen, omdat alles nog nieuw was.
Hoeveel boeken heb je vertaald en welke vertaling is het bekendste, denk je?
Inmiddels heb ik meer dan vijfentwintig boeken uit het Engels en Duits vertaald. Van jeugd- tot managementboek en van biografie tot thriller. Eigenlijk ben ik dus geen echte kinderboekenvertaler…
Geen idee wat mijn bekendste vertaling is. Ik heb weinig tot geen inzicht in verkoopcijfers, maar wel in de uitleencijfers van de bibliotheken. Mijn meest uitgeleende vertaling is een vrouwenthriller die ik heel slecht vond. Eén keer heb ik fanmail ontvangen van een lezer die heel blij was met mijn vertaling van een biografie van Adele.
Wat vind je het fijnste aan vertaler te zijn?
De vrijheid. De vrijheid om mijn eigen tijd in te delen, om opdrachten af te wijzen, om met taal te spelen en om twee katten in mijn werkkamer te hebben.
En wat vind je het minst fijne?
De onvrijheid. De onvrijheid van deadlines, slechte vergoedingen en de beperkingen van de oorspronkelijke tekst.
Hoe ga je te werk? Hoe gaat dat, samen vertalen?
In het begin las ik het hele boek voordat ik begon. Nu laat ik het van de opdracht en de tijdsdruk afhangen. Door een stukje te lezen en wat te grasduinen krijg ik ook al een heel aardige indruk. Het eerste stuk van de vertaling moet toch meestal grotendeels opnieuw. Pas in de loop van het boek krijg ik het gevoel: o ja, zo moet het.
Ik vertaal ook graag samen met anderen. Het werkt natuurlijk het lekkerst als je elkaar een beetje kent, maar het is geen vereiste. Mijn vaste vertaalmaatjes zijn Elsbeth Witt en Anne Douqué, met wie ik ook samen twitter onder de naam @Taaldieren.
We delen het boek zo handig mogelijk op. Om en om een hoofdstuk is bijvoorbeeld fijn, omdat je dan samen ‘oploopt’ in het verhaal. We lezen elkaars vertalingen tegen. Vooral in het begin kan het rood zien van de correcties en opmerkingen. Soms is het best confronterend als iemand je op je stokpaardjes wijst, maar het is ook heel leerzaam. Daarna plakken we alle delen aan elkaar en voeren een uitgebreide eindcontrole uit.
Tijdens het vertalen houden we een woordenlijst en aantekeningen bij in Google Drive of Dropbox. Het is zo makkelijk om online bestanden te delen en te communiceren, dat we eigenlijk niet bij elkaar hoeven te komen. Toch hebben we meestal minimaal één werkbespreking IRL, al is het maar voor de gezelligheid.
Wat zijn volgens jou de kenmerken van een perfecte vertaling?
Een perfecte vertaling bestaat volgens mij niet. Je kunt elke tekst op heel veel verschillende manieren vertalen. De ene variant is niet noodzakelijkerwijs beter dan de andere.
De vraag zou eigenlijk moeten zijn: wat is volgens jou een goede vertaling? Een van de belangrijkste criteria vind ik dat de vertaling lekker leest, dat het origineel er niet doorheen schemert. Daarnaast moeten de sfeer en de stijl behouden blijven. En last but not least: geen vertaalfouten.
Is er een verschil tussen vertalen voor kinderen/jongeren en vertalen voor volwassenen?
Eigenlijk niet. Als vertaler moet je je altijd inleven in de personages, al zijn ze (veel) ouder of jonger dan je zelf bent. Waar je vooral bij YA wel mee te maken hebt, is dat jongerentaal heel snel verandert. De scheidslijn tussen eigentijds en oubollig is dun! Hoe lang vinden we dat super nog leuk in superleuk bijvoorbeeld?
Overigens komen pratende dieren niet alleen in kinderboeken voor. Ik heb ook managementboeken over muizen (Ik heb jouw kaas gepikt) en stokstaartjes (Zo doen we dat hier niet!) vertaald.
Welk boek dat nog niet vertaald is, wil je graag vertalen?
Julian Is a Mermaid van Jessica Love. Het is een prentenboek over een jongetje dat zich graag als zeemeermin verkleedt. Het is wat vertalen betreft misschien geen grote uitdaging, maar ik ben helemaal verliefd op de originaliteit van de illustraties en het verhaal.
Zie je dingen veranderen in het vak?
Er verandert natuurlijk van alles, maar sommige dingen veranderen te weinig. Toen ik voor mezelf begon als vertaler wist ik dat ik er in inkomen flink op achteruit zou gaan. Nou, dat was voorzichtig uitgedrukt. Vertalers krijgen – uitzonderingen daargelaten – belachelijk weinig betaald. Omgerekend naar uurloon verdienen veel vertalers minder dan het minimumloon. Zonder vakantiegeld, zonder pensioen- en arbeidsongeschiktheidsregelingen. Daar mag wel eens iets aan gedaan worden: we verdienen gewoon een redelijke vergoeding. Daarom ben ik al vrij snel lid geworden van de Auteursbond, die zich inzet voor de belangenbehartiging van auteurs en vertalers. Denk daarbij niet alleen aan onderhandelingen over modelcontracten en vertaaltarieven maar ook aan leenrechtvergoedingen. Ik hoop dat meer vertalers zich aansluiten, want samen staan we sterker!
(foto © Simone Hoang)
Kjoek? 